Həmişə bir iş qadını olmaq istədim.  Klassik geyimlər geyinmək, yeni layihələr irəli sürmək, çıxışlarımın  insanlar tərəfindən izlənib alqışlanmasını istədim... Bir işə sahibi olsam başqa heç bir şeyin məni xoşbəxt edə bilməyəcəyini düşünürdüm. Ta ki, o sevincli xəbəri alana qədər bu fikirdəydim...

Oğluma hamilə qalmışdım. Onun dünyaya gəlməsini çox səbrsizliklə gözüyürdüm. Qonşular, qohumlar, özəl şirkətdə birlikdə işlədiyim yoldaşlarım məni gördüklərində məndən əvvəl oğlumla maraqlanırdılar. Oğlum içimdə böyüdükcə daha da səbrsizlənirdim. Həkimə getməyi sevməyən mən, oğluma görə yoxlanışa gedəcəyimiz günü çox sevinirdim.  Nə də olsa oğlumu görəcəkdim...

Nəhayət, o gün çatdı. Oğlum dünyamıza gəldi... Xırdaca əlləri, dodaqları elə şirin görsənirdi. Ayxanıma aşiqmi olmuşdum?

 Ayxan 28 günlük imişkən onu anamgildə qoyub işə getmək məcburiyyətinə idim. Hələ oğlumun 40 çıxmamışdı... İşə getsəm də, içim yanırdı. O hər ağlayanda, hər acanda bağrım yanırdı mənim... Sağıb evdə qoyduğum süd də bəzən bəs eləmirdi.

İlk 6 ay oğlumla işim arasında qaldım. Sonda oğlumun məndən soyuduğunu gördüm. Günün çox hissəsi onunla birlikdə olan nənəsi ilə daha yaxşı vaxt keçirdiyindən mənə yad biri kimi davranırdı... Və mən onda başa düşdüm ki, oğlum  məndən uzaqlaşır... Bir ana kimi bu mənə çox pis təsir etdi. Oğlumun dünyaya gəlişi 6 aydır, məndən indidən uzaqlaşırsa 6 il sonra mənə nə münasibət bəsləyəcək... Çox deyil, oğlum 10 aylığında mən işdən ayrıldım. Bəli, gec olmuşdu,  süddən kəsilsə də onu böyüdən mən olmalı idim. Çünki o, bir dəfə böyüyəcəkdir və onun hər anını görüb ölümsüzləşdirməli idim ... İlk addımlarını görməli, ilk sözlərini eşitməli idim. Yıxılıb dizini qanadanda “qorxa oğlum” deyib onu mən qucaqlamalı idim.  Niyyətim də elə oldu. İş və karyeramı buraxdım, amma oğlumun hər anında mən yanında olurdum... Bəzi xanımlar deyər ki, “uşağa da baxaram, karyeramı da quraram”. Məncə bu mümkün deyil. Birindən əl çəkmədiyiniz müddətcə bu proses  həyata keçə bilmir.

Oğlumun “ana” deyərək mənə tərəf qaçaraq gəlib qucaqlaması, öpməsi, hər ilk kəşfində onun yanında durub bitib tükənməyən suallarına cavab vermək nəyə desəm dəyər... Bu iş və karyera olsa da belə...

Mənbə: anneoluncaanladim.com

Tərcümə edən: Əminə İsrafilzadə,

ADPU-nun Pedaqogika və Psixologiya fakültəsinin magistrı

1983-cü ilin 4 dekabrı Avstaliyanın Brisben şəhərinin xəstəxanaların birində bir oğlan uşağı dünyaya gəlir. O doğulanda həkimlər təşvişə düşmüşdülər. Bu xəbəri valideyninə necə çatdıracaqlarını düşünürdülər. Doğuş stolunda olan ananın hələ ki, heç nədən xəbəri yox idi. Həkimlər atanı çağırıb hər şeyi dedilər və uşağı ona göstərdilər. Şoka düşən ata arvadına nə deyəcəyini düşünürdü. Onun yanına gəldi. Gözlərinə baxmağa cəsarət etmədən yalnız bir söz deməyə gücü çatdı: «Bizim oğlumuz çox gözəldir...»

Nik adını qoyduqları bu oğlanı gənc ana dörd ay qucağına ala bilmir, əmizdirməkdən imtina edir. Ancaq uşaq böyüdükcə həyata «dördəlli» sarılırdı. Hətta yeriməyə cəhd edirdi. Sadəcə bir balaca dayaq rolunu oynayan ayağı sayəsində. Sonralar o, bu ayağını əl kimi istifadə edir, hətta hovuzda belə üzə bilirdi. Nikin bu inkişafı ailəsinin onunla bağlı ümidsizliklərini tamamilə unutdururdu. Evdəki bir çox texnikalar, hamamda tuş, demək olar ki, hər şey Nikin onlardan rahat istifadə edəcəyi vəziyyətdə quraşdırılmışdı. O, yazmağı bacarır, kompüterdən istifadə edir, ağlı ilə hamını heyrətləndirirdi.

Ancaq məktəbdə hər şey o qədər də asan olmadı. Nik uşaqlarla dil tapmaq, onlara özünü qəbul etdirmək üçün çalışırdı. Təbii ki, bir gün ümidləri tükəndi. Və bu dünyada hamıya yük olduğu qərarına gəldi. Vannada çimərkən suyun altına girib, özünü boğmağa cəhd etdi. Amma son anda fikrindən daşındı. Axı atası, anası, bacısı, qardaşı onu çox sevirdilər. Onlara bu acını yaşatmağa dəyərmi?!
Məhz bundan sonra o, gələcəyi barədə düşünməyə başladı. 

Günlərin bir günü, Niki universitetlərin birinə tələbələrin qarşısında çıxış üçün dəvət etdilər. Bütün tələbələr onun söhbətlərini heyrət və göz yaşları içində dinlədi.

«Bir vaxtlar mən həyatımı kənardan seyr edib düşünürdüm ki, məndə heç nə alınmayacaq. Və başladım nəyi istəyib, nəyi istəməyəcəyim barədə seçimlər etməyə… İlk olaraq, onu dərk etdim ki, hər şeyə görə minnətdarlıq etməyi bacarmalıyam. Təbii ki, bu, çətin idi. Amma mən həyatı sevirəm. Hər kəs təəccüb edir ki, mən necə bu qədər gülə bilirəm. Sadəcə səbirli olmaq lazımdır».

Sonda gənc qızlardan biri ağlayaraq, onu qucaqlamaq istədiyini bildirdi. Nik ilk dəfə hansısa bir xanımın onu belə sevgiylə qucaqladığını gördü. Bundan sonra səsi-sorağı yayılan Niki müxtəlif yerlərə çıxış etmək üçün dəvət edirlər. O, insanlara ibrətamiz hekayələr danışır, onları həyatı sevməyə səsləyir, hətta tamaşaçılarını məzəli söhbətləri ilə əyləndirməyi də bacarırdı. Beləcə, Nik professional oratora çevrilir. 

Dəvətlərin sayı-hesabı yox idi. Yüzlərlə televiziya kanalına, radiolara müsahibə verir. Dünyanın 40-dan çox ölkəsində böyük tribunlarda çıxışlar edir. Bu, onu həm də maddi baxımdan gücləndirir. O, iki ayaq barmağının köməyi ilə hətta öz həyatından bəhs edən kitab yazır.
Nik hamını sevməyə, aşiq olmağa səsləyirdi. Özü də aşiq olurdu. Amma qarşılıq görməyəcəyini bilirdi.

"Ən çətini isə budur. Mən anladım ki, kişi birinci qadının əlindən tutur. Məhz bundan sonra ürəyinə yol tapır. Mənə isə ürəyin qapısını açmaq üçün əl lazım deyil..."

Deyəsən, vəziyyət Nikin sandığı qədər acınacaqlı deyilmiş. Çünki günlərin bir günü ona aşiq olan qadın tapılır. Bütün fiziki məhdudiyyətlərinə rəğmən Kanae Miaxara Nikə ürəkdən bağlanır. 2010-cu il fevralın 10-da onların möhtəşəm toyu olur. Hətta cütlük haqda film çəkilir. 
Evliliklərindən bir ildən sonra onların oğlu doğulur. Uşağın əllərini və ayaqlarını görən Nik sevindiyindən qışqıra-qışqıra ağlamağa başlayır.

Nik düşünür ki, insanlar iki əsas həyat qaydasını bilməlidirlər.
Birinci: nə vaxt ağrısan, bil ki, səni sevənlər var. İkinci: «hər şey yaxşı olacaq» deyə yaşamaq lazımdır...

Balaca qız olan Seli, anası ve atasından balaca qardaşı Corc haqqında eşidende, hele 8 yaşında idi. Qardaşı cox xeste idi. Onu sağaltmaq üçün ellerinden geleni etmişdiler. Corcun yalnız çox bahalı bir emeliyyatdan sonra sağalmaq şansı var idi. Amma bu qeder pulları yox idi. Seli, atasının ümidsiz halda anasına: “Corcu ancaq bir möcüze sağalda biler” dediyini eşitmişdi. Bunu eşiden kimi öz otağına getdi, Seli.. Pul yığdığı qutusunu gizletdiyi yerden çıxardıb, bütün pulunu yavaşca yere tökerek saymağa başladı. Emin olmaq üçün 3 defe saydı, qutudan çıxardığı qepikleri. Sonra hamısını cibine qoyub, yaxınlıqdakı apteke getdi.

Aptekde satıcının diqqetini celb etmek üçün sebrle gözledi. Satıcı çox meşğul idi ve bir kişiye dermanlardan nece istifade etmeli olduğunu izah edirdi. Çox meşğul olduğu üçün 8 yaşındakı bir uşaqla maraqlanmağa isteyi olmasa da, Selinin gözlediyini görüb “Sene ne lazımdı?” dedi. Ve “Bir az celd ol, görürsen başqa müşteri ile meşğulam” deyib yanındakı, yaxşı geyimli bir kişini gösterdi. Seli “Qardaşım” dedi. Udqunub davam etdi: “Qardaşım ağır xestedi, bir möcüze almaq isteyirem”.... Satıcı Seliye baxıb “Başa düşmedim” dedi. Seli: “mmm...atam dedi ki, onu bir möcüze sağalda biler...Bir möcüze neçeyedi?” 

Satıcı Seliye sevgi ve ürekyanğısı ile baxıb: “Heyf balaca, biz burada möcüze satmırıq. Sene kömek ede bilmiyecem”.. Seli satıcının gözlerinin içine baxıb: “Neçeye olsa alacağam. Tekce qiymetini demeyiniz kifayetdi. Bunun üçü menim pulum var” 

Bu vaxt, Seli ve satıcının yanında gözleyen yaxşı geyimli kişi Seliden soruşdu: “Ne cür möcüze lazımdı qardaşına?”.....Seli: “Bilmirem” dedi. Ve gözünden süzülen yaşlara fikir vermeden dedi: “Tekce onu bilirem ki, qardaşım çox xestedi ve anam, emeliyyat olmasa sağalmıyacaq dedi. Ailemin ise, emeliyyat üçün pulu yoxdur...Ancaq atam dedi ki, onu tekce bir möcüze xilas ede biler”... Hemin yaxşı geyimli kişi Seliden, ne qeder pulu olduğunu soruşdu..Seli: “ 1 dollar, 11 sent”i olduğunu dedi.. Yaxşı geyimli kişi dedi: “Senin pulun çoxdu! Balaca qardaşını sağaltmaq üçün lazım olan möcüzeni almağa kifayetdi bu pul.” 

Kişi, Selinin pulunu eline yığdı ve diger eli ile Selinin elinden tutaraq “Xahiş etsem, meni yaşadığın eve apara bilersen?.. Aileni ve balaca qardaşını tanımaq isteyirem” dedi. 
Hemin yaxşı geyimli kişi Dr. Karlton Armstronq idi ve Corc üçün lazım olan emeliyyatı bacaran tanınmış cerrah idi. 

Emeliyyat uğurlu keçdi ve aile heç bir ödeniş etmemişdi.. Bütün aile xestexanadan sevincle evlerine qayıdan vaxt, hele de yaşadıqları son hadiselerin tesirinden çıxmamışdılar.... Ana: “Hele de inana bilmirem. Bu emeliyyat bir möcüze oldu! Maraqlıdır, göresen emeliyyatın deyeri neçeye idi”........Seli öz-özüne gülümsedi. Çünki o, bir möcüzenin neçeye olduğunu bilirdi: 1 dollar 11 sent ....

Hüseynağa Aydın oğlu Quliyev 1992-ci ildə Xocalı faciəsini yaşayanlardan, soyqırım hadisəsinin canlı şahidlərindəndir. Xocalı soyqırımının 22-ci ildönümündə faciəni şahidin öz nəqlində xatırlayaq:

“Könüllülərdən ibarət batalyon yaratmağa məcbur olduq”

Faciəni xatırlamaq bizim üçün çox çətindir. Amma eyni zamanda xatirələr, yaşadığımız əzablarla müqayisədə sadəcə sözlərdir. O vaxtı Xocalıda peşəkar hərbi döyüşçülərimiz olmadığından, könüllü dəstələr yaradılmışdı. Köməksiz, yardımsız özümüz öüzmüzü müdafiə edirdik. Kənardan hərbçilər göndərilməmişdi. Ümumiyyətlə, Ermənistan SSRİ-nin tərkibində olduğu üçün rus ordusu da oranı tərk eləməmişdi. Bizdə isə əksinə, rus ordusu Azərbaycandan çıxmışdı. Azərbaycanın sabit ordusu isə hələ formalaşmamışdı. Ona görə də hərbimizdə pərakəndəlik yaranmışdı. Xocalı könüllülərdən ibarət batalyonun daimi komandiri də yeganə hərbçimiz, Xocalı milli qəhrəman Tofiq Hüseynov idi. Mən də həmin könüllülər dəstəsinin üzvü idim.

“Xocalı 1988-ci ildə işğal olunmalıydı”

Xocalıda rəhbər vəzifələrdə çalışan ermənilər çox idi. Hələ ara qarışmadan öncə onlar, əhalidən ov tüfənglərinə qədər bütün silahların yığılmasını təmin eləmişdilər. Məqsəd, Xocalını tam silahsız edib yer üzündən silmək, tamamilə məhv eləmək idi.

Bir nəfər də olsa danışan, görən, bilən şahid qalmamalıydı.

Xocalını işğal cəhdi hələ SSRİ təzə dağılan zaman, 1988-ci sentyabrın 18-də olmuşdu. Mitinq eləyib şəhəri ayaq altına almaq istəmişdilər, amma nədənsə geri çəkildilər. Ermənilər bizə xəbər göndərmişdilər ki, Sumqayıt hadisələrinin ildönümünü Xocalıda keçirəcəyik.

Xocalı coğrafi ərazi baxımından çox əhəmiyyətli idi, özəlliklə də ermənilər üçün. Bütün əlaqələri, diğər rayonlara – Qarabağa, Xabkəndinə, Ermənistana olan giriş-çıxışlar məhz Xocalıdan keçirdi. Ona görə də Xocalını ələ keçirmək ermənilər üçün başlığa məqsədə çevrilmişdi. Təəssüf ki, istəklərinə nail oldular.

“Xocalıların ağlına da gəlməzdi ki, tək qalacaq, mərkəz bizə dayaq duymayacaq”

Ətrafla bütün əlaqələr demək olar ki, kəsilmişdi, Xocalı ətrafında bir vertolyot belə uçmurdı. Qidalar da bitmiş, nə un, nə də digər ehtiyaclar qalmışdı. Əhali əkib-biçin etdiklərindən olan-qalanlarla dolanırdı. Kimin evində un, kartof və başqa. ərzaqlar vardısa, hamı bir-birilə bölüşürdü. Nə yerdən, nə göydən köməyimiz yox idi. Amma hər şeyə rəğmən umidimizi itirmirdik. Bizi yalın əllərlə ermənilərin qabağında saxlayan elə bu ümidimiz oldu. Xocalıların ağlına da gəlməzdi ki, tək qalacaq, mərkəz bizə dayaq duymayacaq.

“Yalvardıq ki, heç olmasa Şuşadan Xocalını vurun ki...”

Fevralın 25-də təxminən saat 6 radələrində eşitdik ki, 366-cı motoalay Xocalını mühasirəyə alır. Ayıq-sayıq olmağımızı xəbərdar etdilər. Biz onsuz da gecə-gündüz postda hazır vəziyyətdə dayanırdıq. Hər 100 metrdən bir 28-30 nəfərlik könüllü dəstələrindən ibarət postumuz vardı. Amma düşmənin nə vaxt hücuma keçəcəyini bilmək mümkün deyildi.

Saat 6-dan başlayaraq bütün postları mühasirəyə aldılar. Saat 21:30 radələrində isə toplar atılmağa başladı. Top zərbələrindən sanki yer yerindən oynayırdı. Əsas hücumlar da texnika ilə oldu. Düşmənin istifadə etdiyi BDM, BTR, tanklar, topların qarşısına yalnız o gücdə silahlarla çıxılmalıydı. Ermənilərdəki ağır silahlarla nəinki Xocalını, bütün Azərbaycanı məhv eləmək olardı.

Düşmən, ağıla gəlməyən hərbi silahlara sahib olduğu halda, Rəhim Qazıyev kimi vətən xainlərinin göstərişi ilə ehtiyat silahlarımızın heç birini işə salınmadı, insanları aldatmaqla məşğul idilər. Halbuki Şuşadakı `qrad `qurğuları ilə nəinki Xocalını, Qarabağı, hətta bütöv Azərbaycan müdafiə oluna bilərdi... O vaxt bizdə solyarka ilə işləyən rabitə qovşağımız vardı. Həmin rabitə vasitəsilə son dəqiqəyədək Şuşa ilə əlaqə saxlayıb yalvardıq ki, heç olmasa Şuşadan Xocalını vurun ki, bəlkə ermənilər dəstək olduğunu görüb geri qayıdalar. Amma Şuşadan heç bir səs-soraq gəlmədi. Döyüş gedə-gedə, itkilərimiz çoxaldıqca, artıq geri çəkilməyə məcbur olduq. Hücumların qarşısını ala bilmədik. Könüllülərdən ibarət dəstənin demək olar ki, bütün üzvləri şəhid oldu. Dinc əhalidən qırılan qırıldı, qırılmayansa əsir düşdü...

“Dəli olmamaq qeyri-mümkün idi...”

Faciənin qaçılmaz olduğunu hələ mühasirəyə alınmazdan əvvəl təxmin edirdik, lakin belə böyük masştabda, belə vəhşilikdə ola biləcəyi ağlımıza, təsəvvürümüzə belə gəlmirdi. Allahın yaratdığı heyvan belə erməni separatçılarından qat-qat mərhəmətlidir. İnsanın dirisinə, ölüsünə olmazın zülmlərini, işgəncələrini heç İkinci Böyük Vətən Müharibəsində faşistlər verməyiblər...

Hadisədən bir neçə il əvvəl Xocalıya məhsəti türkləri məskunlaşmışdı, onlar üçün evlər də tikilmişdi. Tanklarla məhv edildi bütün evlər. Yanan evdən qaçmağa çalışan uşaqları, qadınları, qocaları güllə-baran etdilər. Körpə uşaq meyidlərini ayaqlayıb gəzişmələrini, başlarını, qulaqlarını kəsmələrini, cansız bədənlərin üzərində apardıqları amansız əməlləri, ölmüş insanların başını bədənindən ayrımaları, baş dərisini soymaları... görüb dəhşətə gəlməmək, dəli olmamaq qeyri-mümkündür.

“...ermənilər xəbər göndərdi ki...”

Sağ qalmış bir qrup dinc əhali üzü meşəyə üz tərəf qaçaraq Qarqar çayını keçdi. Meşədə kimsə dedi ki, bəs, hardasa koridor olmalıdır, ermənilər xəbər göndərib ki, guya koridordan keçməyimizə imkan verəcəyik. Amma əslində məqsəd başqa idi. İnsanları açıqlığa, düzənliyə çıxarıb məhv eləmək istəyirdilər. Elə də oldu. İnsanlar iki yerə ayrıldılar. Bir qrup meşəyə, bir qrup da safcasına koridor deyilən tərəfə yönəldi. Aradan yarım saat keçməmiş uzaqdan atışma, qışqırıq səsləri eşidildi.

Ehtimallarımızda yanılmamışdıq – ermənilər gizləndikləri yerdən çıxıb bizimkiləri qırmışdılar. Kimisini güllə ilə, kimisini tankla əzməklə, kimisini də diri-diri yandırmaqla, qadınların döşlərini kəsməklə, don vermiş insanın başını bədənindən ayırmaqla. Can verən hamilə qadının qarnını yarıb uşağını yanına qoymuşdular. Bunları eşitmək nə qədər əzablı olsa da, gerçək faktlardır. Biz bunları yaşamışıq, öz gözümüzlə görmüşük...

“Məni diri-diri alovun üstünə atdılar”

Amma qaçıb qurtula bilmədik. Dağın döşünə çatanda güllə-barana tuş gəldik. Qurtulan olmadı. Bəzilərini öldürdülər, bəzilərini də əsir götürdülər. Məni BMP ilə vurub yaraladılar, sonra da ailəm, 2 yaş yarımlıq əkiz oğlanlarımla birgə əsir aldılar. Olmazın işgəncələrini verirdilər bizə. Artıq can verirdim. Ermənilər öləcəyimi düşünüb məni diri-diri yanan alovun üstünə atmışdılar. Amma əynimdə hərbi buşlat, ayağımda da çəkmə vardı. Elə əynimdəkilərin yanıq qoxusunu duyan digər azərbaycanlı əsirlər məni alovun üstündən çəkib çıxarmışdılar. Döyülməkdən huşum özümdə olmayıb, nə yandığımı, nə də xilasımın fərqində olmuşam. Səhər soyuğun təsirindən ayılmışam. Əyinimdəkiləri soruşanda başıma gələnləri danışıblar...

Səhərisi gün ermənilər yaxınlaşıb sorusdu ki, əlində silah olub? Dedim yox. Döyüş vaxtı öldürdüyüm erməninin əvəzini çıxmaq istəyirdilər. Hətta yalandan dedilər ki, boynuna alsan, səni azad edəcəyik, əsirlikdə olan erməni ilə dəyişəcəyik. Amma inanmadım onlara. Mənimlə birgə əsir düşmüş qaynatam da ağlaya-ağlaya dedi ki, cavansan, özünü xilas elə. Razılaşmadım.

Ona başa saldım ki, ermənilərə inanmaq olmaz, etiraf eləsəm, bunlar məni tikə-tikə edəcəklər. Bir var bir neçə güllə ilə öldürüləsən, bir də var min bir əzabla.

“Güllələri bədənə xaç formasında yağdırırdılar”

Diqqətimi ermənilərin görünüşləri, hazırlıqları çəkmişdi. Suriya, Livan erməniləri xarici görünüşcə qara dərisi, qırmızı və sarı saçları ilə seçilirdilər. Qəribədir ki, hamısına azərbaycan dilini öyrətmişdilər. Bizim yanımızda da elə azərbaycanca danışırdılar. Bizə bir qurtum su və çorək parçası verirdilər. Lakin döyülməkdən, ağrıdan nəinki yeyə, heç nəfəs ala blmirdik. Əsasən də ağacla, armaturla, ağır daşlarla zərbə vurmadıqları yerimiz qalmamışdı. Ağrıdan bayılanda da buzun üzərinə qoyurdular bizi. Canlı insanların başlarının dərisini soyurdular. Sonda da güllələri bədənə xaç formasında yağdırırdılar...

“Azərbaycanlının başı, oğlumun ruhuna hədiyyə olsun”

Əsirlikdə erməni qadınlarının kişilərdən də qəddar olduğunu gördüm. Bir erməni qadını, “bu gün ölmüş oğlumun ad günüdür. Bu azərbaycanlının başı, oğlumun ruhuna hədiyyə olsun” demişdi. Erməni hərbçiləri də onun istəyini yerinə yetirirdilər. Hər gün 4-5 nəfər əsir azərbaycanlını qurban aparırdılar. Hətta bir gün 11 nəfər əsiri bir gündə qurban etdilər. Hələ də ağlıma gətirə bilmirəm, adını qadın, ana qoyasan və bu qədər vəhşi, zalım olasan.

“Azərbaycanlı körpələr indi erməni adı ilə böyüdülür”

Anamı, ailəmi Xankəndində “podval”da, məni də Pircamalda, sonra Naxşıvanikdə saxlanılırdım. Hər gün əsir öldürülürdü, ölü sayı bilinməməsi üçün yerləri tez-tez dəyişdirirdilər. Sonradan həyat yoldaşım Aybənizdən milli qəhrəman Allahverdi Bağırova məktub göndərərək buraxmışdılar onu. Amma əkizlərimizi girov saxladılar ki, məcbur olub qayıtsın.

Məktubda yazılmışdı ki, bizimkilərin əsir saxladığı bir Suriya ermənisini iki uşağın əvəzində dəyişsinlər. Daha öncələri ermənilər, həmin erməniyə görə Allahverdi Bağırova pul təklif eləmişdilər, amma rəhmətlik Allahverdi mərd-mərdanı imtina etmişdi. Sonra da həmin ermənini mənimlə dəyişdi. Xanımıma demişdilər ki, məhz həmin erməni qaytarılmasa, uşaqları verməyəcəyik.

Amma onlar üçün bu bir bəhanə idi. Çünki, ermənilər sözügedən erməninin öldüyünü zənn edirdirlər. Balalarımızı da qaytarmağı düşünmürdülər. Onların niyyət və planlarında görə, uşaqları erməni adı ilə böyüdüb bizə qarşı vuruşacaq əsgər kimi yetişdirmək vardı. Uşaqlarımızın dəyişdirilməsi üçün 1 ay danışıqlar getdi. Mənim öğullarım xilas oldu, amma orda indi nə qədər azərbaycanlı körpələri erməni adı ilə böyüdülür.

“Yıxılsan, geri qaytarıb öldürəcəyik”

Dəyişdiriləcəyim gün üz-gözümü sildilər, başıma da papaq qoydular ki qan axmasın. Başıma armaturla o qədər vurmuşdular ki, tez-tez qan açılırdı. Məni sürüyə-sürüyə maşına mindirəndən sonra xəbərdarlıq elədilər ki, “çalış yıxılmayasan. Yıxılsan, geri qaytarıb öldürəcəyik”. Yıxılmamaq üçün özümü güclə saxlayıdım. Qabırğam qırılmışdı nəfəs ala bilmirdim, qolum və ayaq barmaqlarımı da sındırmışdılar. Qabırğalarım bir-birinə dəyməməsi üçün qollarımla birtəhər qabırğalarımı sıxdım.

Məni Ağdam-Əsgəran arasındakı qəbiristanlığa gətirdilər. Çətini postu keçməkdi. Ora qədər dözməliydim. Min bir zülmlə dözdüm, postu keçəndən dərhal sonra da huşumu itirdim. Müayinə və müalicə üçün əvvəlcə Əhmədlidəki Neyrocərrahiyyə Xəstəxanasında, sonra Respublika Xəstəxanasında yatdım. Həkimlər yaşayacağıma ümid etmədikləri üçün müalicəmə laqeyd idilər. Qabirğalarimda qırıqlıq var, ayaq barmağımdakı əyrilik hələ də qalıb. Burun sümüklərimdə də döyülməkdən qırıqlıq qalmışdı. Demək olar ki, indi burun sümüklərim yoxdur. Fəqərələrim zədəlidir. Beynimdə qan tromblaşdığından, danışanda özümü itirirəm, əsirlikdə boynumun arxasından aldığım zərbədən danışıq qabiliyyətimi itirmişdim.

Müalicədən sonra yavaş-yavaş açıldı, amma hələ də normal danışa bilmirəm. Əsəbləşən kimi kəkələyirəm. Sol qulağım eşitmir – pərdəsini cırmışdılar. Müalicəsi də yoxdur. İldə bir neçə dəfə qulağım qanaxma verir. Qanaxmanın qarşısını almaq üçün mütəmadi müalicə alıram. Amma tam sağalmaq qeyri-mümkündür. Vuqar və Bəxtiyar adlı dostlarım sağ olsunlar, müalicəm üçün hərdən maddi köməklik edirlər.

İnişil dövlət xəttilə ilə Almaniyaya müayinəyə getdim. Analizlərin, rentgenin cavablarını diskdə verdilər ki, get, Azərbaycanda müalicə olun. Amma diskdəki cavabları bizim həkimlər anlamadığından müalicəm yarımçıq qaldı. Həyat yoldaşım da yarımcan vəziyyətdədir. Ayağı don vurmuşdu, qaçan vaxtı başı daşa dəydiyindən beyni silkələnmişdi. Bakıya gələndə də ödündən 4 dəfə əməliyyat olundu, əsəbdən bədəni şişmişdi. Boğazında zobu əmələ gəldi.

İndi təqaüdlə dolanırıq. Mən 236 manat, yoldaşım da 100 manat təqaüd alırıq. Balalarımın taleyindən çox nigaran idim. Amma dövlət onlara sahib çıxdı. Hazırda ikisi də polis orqanlarında işləyir. Bu həyatda tək istəyim var – o da ölmədən öncə Xocalını görmək, gözümü orda yummaqdır. Hələ də Xocalıya qayıdacağımız günün ümidilə yaşayıram.

Sevda Babayeva AzVision.az 

Xalid Hüseyni 1965-ci ildə Kabulda anadan olub. Xalid Hüseyninin atası diplomat olmuşdur. Kabulda olan daxili qeyri-sabitliyin hökm sürdüyü bir vaxt atasının diplomat olduğu üçün Xalidin ailəsinə ABŞ-da siyasi sığınacaq verilir.

Xalid Hüseyni Amerikada Koliforniya Universitetində tibb sahəsində təhsil alıb. Baxmayaraq ki, Xalid Hüseyni ölkəsində baş verən çətinliklərin birbaşa şahidi olmayıb, onu hər zaman həmyerlilərinin acı həyatı, ölkəsinin mürəkkəb siyasi vəziyyəti narahat edib. Elə buradan da yazıçının həkim olmaq istəyi meydana gəlib. İnsanlara kömək etmək, xeyir göstərmək istəyi…

Vətənindən, doğmalarından ayrılıq yazıçının gələcək ədəbi həyatına təsir edir və zamanla yazıçı öz daxili həyaəcan və intizarını vərəqə köçürür.

Xalid Hüseyninin ilk müəllifi olduğu əsər “Çərpələng uçuran” adlanır. Tənqidşilər və oxucu auditoriyası bu romanı böyük zövq və maraqla qarşıladılar. Xalid Hüseyninin bu debüt romanını artıq yeni əsrin baş romanı, müəllifini isə canlı klassik hesab eləyirlər. ‘Çərpaləng uçuran’ bu an yaşanan müstəmləkəçilik sonrası yeni müstəmləkəçilik (neokolonial), qloballaşma, mədəniyyətlərarası savaş, vətəndaş müharibəsi və miqrasiya kimi mövzulara bədii baxış açısı gətirir. Bundan əlavə, müəllif xatirələr, aydınlatma, cinsi ilişkilər kimi qavrayışlara da toxunur. Kitab sözün əsl mənasında dostluq, sədaqət, xəyanət, günahlardan arınma haqqındadır və Xalid Hüseyninin bu incə, canayaxın, ironik və sözün yaxşı mənasında sentimental romanı doymadan və göz çəkə bilmədən baxdıqca baxılan möhtəşəm bir rəsm əsərinə bənzəyir. Müəllif, əsərin adından da göründüyü kimi, Əfqan uşaqlarının çərpələng uçurmaq əyləncəsini yada salır. Bu yarışlardan birində əsərin qəhrəmanlarından biri – Həzara (Xəzər) oğlu Həsənin başına dəhşətli hadisə gəlir, o bu hadisəyə dostu bildiyi Əmirin naminə razı olur, ancaq onu kədərləndirmək haqda düşünmür. Həmin dost isə, bu dəhşəti kənardan görür, lakin gizlənib səsini çıxarmır. Bununla da faciə böyüyür, getdikcə davam edir. Öz qorxaqlığından çıldıran Əmir ayılanda artıq gec olduğunu düşünür…

Tezliklə kitabın motivləri əsasında film çəkilir. Lakin Əfqanıstan hakimiyyət orqanları filmin ölkədə yayımlanmasını qadağan edir. Bu hadisə Xalid Hüseynini bir qədər sarsıtsa da, onu ümüdini kəsmir və yazıçı fəaliyyətinə daha çox təşəbbüs ayıraraq yazıçılığa davam edir.

2007-ci ildə Xalid Hüseyninin ikinci əsəri oxucu auditoriyasına təqdim edilir. Həmin əsər “Min möhtəşəm günəş” adlanır və tezliklə bütün ingilis dilli ölkələrin kitab köşklərində  qabaqcıl cərgələrdə durur.

Roman Əfqanıstanı darmadağın edən müharibənin qurbanı olmuş iki əfqan qadınının həyatından bəhs edir: əfqanlı zəngin birisinin nikahdan kənar qızı, uşaqlıqdan ailə sevgisindən məhrum olmuş Məryəm və mehriban ailənin sevimli qızı, maraqlı və rəngarəng həyat arzusunda olan Leyla.

Onların arasında ümumi heç nə yoxdur, ayrı-ayrı dünyalarda yaşayırlar, amma müharibə onların həyat yolunu birləşdirir. Özləri də bilmir onlar kimdir – rəqib, rəfiqə, yoxsa bacı. Təklikdə orta əsr desportizminə, amansızlığa qarşı dura bilməyəcəklərini başa düşüb birlikdə mübarizə aparırlar, ağır sınaqlardan keçirlər.

“Min möhtəşəm günəş” güclü, dramatik, lirik romandır – oxucu qəlbini riqqətə gətirən ağrısı, sevinci ilə, nəcib məqsədi, sonsuz lütfü ilə.

Yazıçının ən son fəaliyyət nümunəsi 2013-cü ildə “Və dağlardan səda gəldi” əsəri olmuşdur. İlk iki əsər kimi də bu əsər də əsasən Əfqanıstan və oradakı insanların həyatı haqqında bəhs edir. Romanda Abdulla və bacısı Pəri 1952-ci ilin Əfqanistanının Şadbag adlı kiçik bir kəndində ataları və ögey analarıyla birlikdə yaşayırlar. Ataları Sabur davamlı iş axtarmaqda, yoxsulluq və çətin qış şərtləriylə mübarizə aparmaqdadır.

Adı kimi gözəl və yaxşı xasiyyəti olan Pəri, qardaşı Abdullanın hər şeyidir. Bacısına qardaşdan çox valideyn olan Abdulla onun uğrunda hətta qurban getməyə hazırdır. Onun üçün etməyəcəyi heç bir şey yoxdur. Hətta qardaşı, Pərinin kolleksiyasına əlavə etmək istədiyi ən dəyərli lələyi əldə etmək üçün yeqanə ayaqqabılarından da keçməyə razıdır. Və gecələr bir tək çarpayını paylaşmaq məcburiyyətindədirlər.

Pəri və Abdulla, atalarıyla Kabul çölünə tərəf yola çıxanda onları gözləyən, həyatlarını bir-birindən qoparacaq taleydən xəbərsizdirlər: Bəzən bir əli qurtarmaq üçün bir barmağından keçməlisən.

Nəsillərdən və qitələrdən keçərək bizi Kabuldan başlayıb Paris, San-Fransisko və Tinosun Yunan adalarına tərəf səfərə çıxaran Xalid Hüseyninin yeni romanında, həyatımız boyunca etdiyimiz seçimləri, ən yaxınlarımız tərəfindən məruz qaldığımız ümidsizlikləri, bizi təsvir edən və həyatımızı şəkilləndirən ölçüləri sonsuz müdriklik, mərhəmət hissi və həvəslə izah edir.

bildirchin.az

 Hörmətli redaktor!

“525-ci qəzet” oxucularına təqdim etdiyim bu yazılar düz on dörd il bundan əvvəl yazılıb. “Xalq qəzeti”ndə işlədiyim zaman, Qanlı Yanvar Şəhidlərinin ildönümü ilə əlaqədar əməkdaşlara, o cümlədən bu sətirlərin müəllifinə o məşum gecənin şəhidlərini arayıb-axtarmaq, hələ yaddaşlarda yaşayan ağrılı-acılı xatirələri yazıya almaq tapşırılmışdı. Axı xalqımızın başına gətirilən misli görünməmiş faciəni gözüylə görənlər özləri canlı tarixdirlər. Onların göz yaşları içində boğula-boğula danışdıqları dərdli hekayətlər gələcək nəsil üçün ən etibarlı mənbədir. Yazıda adıçəkilən şahidlər isə yəqin ki, hər ilin 20 Yanvar günü o gecənin dəhşətli anlarını bir daha xatırlayır, bir daha o qan hərislərini lənətləyirlər. Bu, bizim qan yaddaşımız – qanla yazılmış tariximizdir.

O zaman hərəmizin bir yazısı dərc olundu. Qalan iki yazımı isə bu gün olduğu kimi oxuculara təqdim edirəm.

 Müəllif

 – Qanlı Yanvarın üç günü – üç gecəsi ömrümün sonuna qədər yaddaşımdan silinməyəcək. 19-u gecəsi saat 10 radələrindən işıqlarımız söndü. Anam ağır xəstə yatırdı. Saat 11-ə qalmış küçəyə çıxdım. Nəsə ürəyimə dammışdı. Küçədə məndən başqa da xeyli adam vardı. Azadlıq prospektindən tankların gurhagurla keçdiyini gördüm. Tbilisi prospekti tərəfdən qarmaqarışıq səslər gəlirdi. Özümü xəstəxanaya necə çatdırdığımı indi də xatırlaya bilmirəm. Pillələri qalxanda ilk yaralını xərəkdə gətirirdilər. Məndən də qabaq gələnlər vardı. İnstitutumuzun o vaxtkı direktoru Oqtay İsmayılov hər şeyi operativ şəkildə həll etmişdi. Əslində, cərrahiyyə üçün nə lazımdırsa əvvəldən hazırlanmışdı. Hadisələrin gedişindən ehtiyat edirdik. Ancaq belə müsibət gözləmirdik. Briqadalara bölünmüşdük. Üç əməliyyat otağımızın üçü də işləyirdi. Yəqin bilirsiniz ki, ən ağır cərrahi əməliyyat zamanı belə həkimlər özlərini çox təmkinli aparır, xəstələr demişkən, “daşürəkli” olurlar. Ancaq təsəvvür edin ki, biz göz yaşları içində boğulurduq. Çətin idi, çox çətin. Elə bil onda bu Vətənin vətəndaşı, övladı olduğumuz daha çox dərk edirdik. Dərd hamımızı birləşdirmişdi. Şəfqət bacıları yaralıları doğma bacıdan da artıq oxşayır, göz yaşı tökürdülər. Belə müsibətli günlərin acısını biz həkimlər daha çox hiss etmişik. Yaralıların əksəriyyətini xilas edə bildik, tək bir nəfərin ayağını kəsməli olduq, çünki başqa yol yox idi. İlk gecə anastezioloq Anelya Melikova əsl ana fədakarlığı göstərdi. Eh, hansını deyim...

Həmsöhbətim Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Travmatologiya və Ortopediya İnstitutunun (bərpa mərkəzi) şöbə müdiri Əli Davudov sözünün ardını gətirə bilmədi, qəhərləndi.

İnstitutun baş elmi işçisi Çingiz Əlizadə söhbətə qoşuldu:

– Bizim xəstəxanaya gətirilən yaralılar əsasən ətraf nahiyələrdən güllə yarası alanlar idi. Saniyədə 300 metr sürətlə gedən 5,45 ölçülü güllələrin çox dəhşətli fəsadlarını gözümüzlə gördük. Güllə bədəndə irəli gedir, çıxan qəlpələr geri atılır və toxumaları dağıdır. 20-dən 21-nə keçən gecə Şıxnəbiyev familiyalı cavan oğlanı Salyan kazarmasının zirzəmisindən bir praporşik tapıb gətirmişdi. İki gün huşsuz qalıbmış. Güllələr sol budundan girib, sağ tərəfə keçib, sonra yeriyib sağ bud sümüyünün iliyində qalmışdı. Əməliyyat uğurlu oldu. Anastezioloq Qənirə xanım onu şok vəziyyətindən çıxara bilmişdi. Şəklini də saxlamışıq. Güllələri rentgendə tədqiq elədik, 5,45 ölçülü həmin güllələr xüsusi dağıdığı xassəyə malikdir və əhalini vəhşicəsinə qırmaq məqsədilə Sovet İttifaqında ilk dəfə tətbiq olunub.

Xəstəxanada həkimlərdən Məcid Məsimov, Fikrət Bayramov, Altay Cəfərov, Müzagir İsmayılov, anastezioloqlar Əliheydər Dadaşov, Azad Mehdiyev və başqalarının o vaxt göstərdikləri müstəsna qayğıdan da söz açdılar.

Doğrudan da, o zaman xəstəxanalar hamının həm ümid yeri, həm də sağ qalanların və həlak olanların yeganə ünvanı idi. Qanlı Yanvardan 6 il keçəndən sonra bu xəstəxanaya üz tutmağım da təsadüfi deyildi. Digər xəstəxanalarla müqayisədə bura az yaralı daxil olmuşdu. Görəsən niyə? İndi aydın olur ki, ölənlərin əksəriyyəti döş qəfəsi və qarın nahiyəsindən vurulubmuş. Axı, qoldan, qıçdan vurulanların sağ qalmaq ehtimalı daha çox ola bilər. Demək, bu dəhşətli faciəni törədənlər bir məqsəd güdüblər: yalnız məhv etmək!

 “O gecə metro  yeganə sığınacaq idi”

 ŞAHİDLƏR BELƏ DEYİRLƏR

 ...Bir də onu deyirlər ki, o şənbə gecəsi dünyanın ən uzun gecəsiydi, bitib tükənmək bilmirdi, sonu görünmürdü. Atılan qıpqırmızı güllələr şəhid köksündə “soyuyurdu”. Yer üstündə günahsız bir şəhər qana boyanmışdı. Küçələr, divarlar, ağaclar – hər şey qan qoxuyurdu. Kobud əsgər çəkmələrindən, tankların tırtıllarından qan damcılayırdı. O gecə yer üstündə güllə leysanına düşüb yarımcan olanlar yerin altına – metroya sığındılar və o zaman metro stansiyaları, sözün əsl mənasında xilasetmə məntəqələrinə dönmüşdü.

Vaqif Həşimov: O gündən yeddi il keçsə də bugünkü kimi xatirimdədir. Onda mən XI Qızıl ordu, indiki 20 Yanvar və Memar Əcəmi stansiyalarının rəisi idim. Həmin faciə baş verməmişdən qabaq da narahat idik. Hamının üzündə bir narahatçılıq hiss edilirdi və adama elə gəlirdi ki, nəsə olacaq. Yanvarın 19-da saat 6-7 radələrində televiziyanın enerji blokunun partladılması xəbərini eşitdik. Daha güman yeri qalmadı. Tez-tez metrodan vəziyyətlə maraqlanırdıq. Axı 1988-ci ildən bəri baş verən hadisələr zamanı da əhalinin gediş-gəlişini təmin edən yeganə nəqliyyat metro olub və biz buna hazır olmalıydıq. O vaxt ən çox adam 20 Yanvar metrosu ətrafında yığılmışdı. Yük maşını, beton piltələr qoyulmuş, bir sözlə barrikadalar qurulmuşdu. Hes kəsin uzaqlaşmaq fikri yox idi və heç kimin də ağlına gəlmirdi ki, silahsız adama atəş açarlar. Lakin belə olmadı. Artıq saat 10 radələrində Salyan kazarması tərəfdən işıq saçan güllələrin atıldığını gördük. Yenə camaat inanmırdı ki, yəqin boş güllələrdir, bizi qorxutmaq üçün atırlar. Saat 11-ə işləmiş tanklar atəş aça-aça metroya yaxınlaşanda və bir neçə nəfərə güllə dəyəndən sonra hamı başa düşdü ki, məsələ nə yerdədir. Qırğın belə başladı. Xatırlayanda dəhşətə gəlirəm. Qansızlar hara gəldi – çevrə boyu atəş açırdılar. Metronun pilləkən səviyyəsinə qədər güllə yağdırırdılar. İndi də təəccüblənirəm. Onda heç kəsdə elə bil qorxu hissi yox idi. Qolundan, qıçından yaralananlara ilk tibbi yardım göstərirdik – öz paltarlarından cırıb yaralarını sarıyırdıq, o biri stansiyalara yola salırdıq. Metronun girəcəyinə yaxın yerdə yıxılan yaralıları sağ qalanların köməyi ilə metroya daşıyırdıq. Sonra nisbətən təhlükədən uzaq stansiyalara göndərirdik ki, ordan təcili yardımla xəstəxanalara çatdırsınlar. Bütün stansiyalar səfərbər idi. Metronun çıxış pilləkənləri qana boyanmışdı. Yaxın düşə bildiyimiz meyitləri içəri gətirirdik ki, tankların tırtılları altında qalmasınlar. Belə dəhşətli səhnələri heç kinoda da görməmişəm. Metro iki sutka fasiləsiz işdədi. Metronun tarixində bu, ilk hadisə idi. İşçilərimiz həmin iki günü göz qırpmadılar. Yanvarın 20-sində səhər gecə nə baş verdiyinin şahidi oldum: qan gölməçələri, bir tərəfdə tək qol, bir tərəfdə qıç, parça-parça insan əzaları, xıncım-xıncım əzilən sümüklər. Eh, Allah bir də bizə o günü göstərməsin.

Ramiz Abdullayev: Dispetçer idim. Həmin gecə növbəm olmasa da işə tələsirdim. Əzizbəyov metrosunda neçə yaralını təcili yardım çağırıb xəstəxanaya yollamışıq.

Sədi Orucov: distansiya rəisi işləyirdim. “Neftçilər” metrosunda da yaralıları kömək edə bildik. Sayını xatırlamıram, çox idi. Əgər metroya girməsəydilər, çətin o vəhşilərin əlindən sağ qurtarardılar.

Bəli, yerin üstündə tüğyan edən ölümün pəncəsindən xilas olmaq üçün o gecə güllə hədəfinə dönən şəhərin günahsız sakinləri bir vaxt tikib-qurduqları metroya – yeraltı dünyaya pənah gətirmişdilər. Bu da Qanlı Yanvarın yaddaşlarda qalası bir səhifəsi.

 Azərbaycan adlı bu məmləkət çox belə faciələr yaşayıb. 1920-ci ildə Biləcəri yoxuşundan qalxıb Bakını top-tüfənglə “salamlayan” imperiya qoşunları 70 ildən sonra – 1990-ci ilin 20 yanvarında da avtomatlarını, tanklarını sınayıb vidalaşmalı oldu və tariximizdə qan qoxusu izini qoyub getdi.

 Şəhid günü

 Qanlı 20 Yanvar qurbanlarına

 Silkələn, Babadağ, dillən, Savalan,

Ağla, Heydərbaba, yaşına qurban.

Nakam Şəhriyarın nakam arzusu

Nigaran getmişdi Vətən sarıdan.

Deyirdi tanıyın dostu, düşməni,

Haqqın haqq işində namərd əli var.

Göz açıb yummamış gölləndi al qan,

Yan-yana düzüldü şəhid oğullar.

Analar saç yolub ağı dedilər:

Yandı ürəyimin başı, a laylay!

Yox, ölüm deyil bu, zülmdür-zülm!

Gözünün quruyan yaşı, a laylay!

Ölməz şəhidlərin yaralı ruhu –

Əmanət qoyduğu nə var – müqəddəs!

Dağüstü Pir deyən Dağüstü parka,

Yan-yana düzülən məzar-müqəddəs!

Tarix cavab versin qoy bundan belə!

Namərd sığalından doymuşam daha.

Haqqına sığınan Azərbaycanım,

Dönüb qarış-qarış ziyarətgaha.

Nə deyim, soyusun alına köksüm?!

Yanır ürəyimin başı, a laylay!

Yox, ölüm deyil bu, – zülmdür-zülm...

Gözünün quruyan yaşı, a laylay!..

 Etibar ETİBARLI

525-ci qəzet.- 2010.- 20 yanvar.- S.4.