Düşüncə Jurnalı

header photo

Sən Mənə Lazımsan....


AYRILIQ

Xəstəxanadayam. Qarşımda 5 yaşında şəkər xəstəliyi olan bir uşaq var. Həyat dolu, xəstəliyinin adını bilib, nə olduğunu başa düşməyən məsum gözlər mənə baxır. “Mənə şirin bir şey yemək olmazdeyir. Əlini yeni il hədiyyələrinə uzadır və tez də geri çəkir.O, bu il çox sevdiyi atası ilə birlikdə olmayacaq. Anası 1 həftə əvvəl həyat yoldaşını itirdiyini mənə bildirdi.

Uşağın əllərini tuturam. Bu arıq, həyat eşqi ilə dolu, eyni zamanda çox kiçik yaşda fələyin silləsini yemiş kiçik insana baxıram. Bir anlıq dünyada valideynini itirmiş neçə uşağın ola biləcəyi ağlıma gəlir.

1 həftə əvvəl atasını itirən bu məsum qıza baxdığım zaman, həyatın gözlənilməz sərt qaydaları ilə, çətinlikləri ilə kiçik yaşlarda üz –üzə gəldiyini ürək acısı ilə qarşılayıram.

Beləliklə, kiçik yaşlarda ana ya da atasını itirmiş uşaqlara və eləcə də onların sağ qalmış valideynlərinə psixoloji xidmətin zəruriliyini bir daha başa düşərək bu haqda fikirlərimi oxuyucularla bölüşməyə qərar verdim.

Ata anasından birini, ya da hər ikisini itirən uşaqların yaşadıqları stress reaksiyaları onların yaşlarına görə fərqlidir. Belə ki, 7 yaşına qədər uşaqların ölüm haqqında anlayışları və reaksiyaları məhduddur. Onlarda mücərrəd anlayışlar tam formalaşmadığına görə, belə hadisələr çox dərin izlər buraxmaya bilər. Burada istisna hallar da mövcuddur. Əgər uşaqlarda uzun müddət kefsizlik, yuxudan qorxaraq oyanma və iştahsızlıq baş verərsə, o zaman mütəxəssislə görüşmək məsləhət olunur. Uşaqlara ölənlərin yox olmadığını, başqa bir yerə getdiyini demək , ya da haradasa onu izlədiyini demək düzgün hesab olunmur. Çünkü uşaqda, ölən şəxsin geri dönəcəyi fikri formalaşa bilər. Bu isə illərcə uşağın həsrətlə gözləməsinə, aldanıldığı hisslərinin yaşanmasına səbəb olur. Bu da mənfi mənada uşağa təsir edir. Valideynin ölüm səbəbini fikirləşən uşağa elə gəlir ki, bunun səbəbkarı odur. Uşaq bu günahkarlıq hissi ilə bacarmadıqda psixoloqun köməyinə ehtiyac hiss olunur.

Qeyd edəkiuşağıemosional reaksiyaları bir çox faktordan asılıdırBelə kiitiriləvalideynlə olan münasibət,itirilmə şəraiti (qəzaqəfiluşağıngözü önündə və s.)ailədə ki digər üzvlərin ölühadisəsinə münasi bəti də uşağıreaksiyalarına təsiredir.

Böyüinsanların ölüqarşısında yaşadığı duyğular ilə, uşaqlarıduyğuları arasında oxşarlıqda müşahidə edilir. Çarəsizliktənhalıqboşluqmənasızlıyaşanan hissləarasındadır. Çox vaxt uşaqlarda aqresiyya da müşahidə olunurMəclisdə ölən şəxs haqqında söylənə biləgizli mənfi fikirlərdə bu aqresiyyanıdahada şiddətlənməsinə səbəolabilər.

Ailə üzvlərinin özhisslərini uşağıyanında gizlətməsiheç nə olmamış kimi davranmaları da məsləhədeyil.Həyatda olan  valideynuşağın ölən şəxs haqqında danışmasına mane olmamalıdırUşağısevdiyi şəxsə, öləşəxshaqqında xoş xatirələrini danışmaq istəyi diqqətə alınmalıdırBəzəbununəksidə müşahidə olunur.Uşaq buhaqda qətiyyədanışmaq istəmirzaman həyat da qalan valideyn öhisslərini gizlətməməlibelə bir vəziyyətin ona da çətin olduğunuamma həyatıdavam etdiyini  və ölən şəxsi sevmələrinə heç birhadi sənin mane olmadığını bildirməlidir.

Yalnız itirdiyimiz zaman, gələcəklə əlaqədar ümidlərimizin məhv olduğunu hiss edir, sevdiklərimizlə keçən zamanın dəyərini başa düşürük. Amma klassik bir cümlə kimi səslənsə də, həyat davam edir.

Gəlin həyatımızın ən dəyərli varlıqları olan övladlarımıza daha çox vaxt ayıraq. Ətrafımızda valideynini itirmiş uşaqlara diqqətlə yanaşaq...

 

Mələk Kərimova

Psixologiya və Konsultasiya Mərkəzinin Psixoloqu

Xəzər Universitetinin psixologiya müəlliməsi 

 

Go Back

Sorğu göndər