Düşüncə Jurnalı

header photo

Nəticə göstərilir : "Sizin Köşə"

Arzu tutarkən ehtiyyatlı olun, hər an gerçəkləşə bilər

Hər səhər eyni açılır. Heç bir səhər digərindən hansısa xüsusiyyətinə görə fərqlənmir. Hər gün böyük insan kütləsi böyük aqressiya ilə qatarlara doluşur.  Hər gün işbazlar nəhayət bu günün uğurlu olacağını arzu edərək işə gedirlər. Amma hər gün eynidir. Hər səhər öz dükanlarını açan satıcılar bu gün etdikləri zarafatların daha gülməli olacağını düşünürlər. Hər səhər eynidir bu şəhərdə. Ümidlərlə oyanan sakinlərini ümidsiz yaşamağa öyrəşdirən bu şəhərdə.

O pəncərədən baxır və düşünürdü ki, Bakı bu illər ərzində çox dəyişib. Amma bunu nədənsə heç kim hiss eləməyib. Çünki hər kəsin başı öz dərdlərinə qarışıb. Çünki hər kəs şəhərdə başı aşağı gəzir və buna görə də heç kəs ucalan binaları görmür. Hər kəs alçalan taleləri görür. Hər kəs aşağı baxsa da bu aşağılar arasında da fərq var. Kimi öz daxmasından aşağı baxır kimi də onun kimi beş ulduzlu otelin pəncərəsindən. O aşağı baxır və düşünürdü ki, bu mərtəbəyə qalxmaq üçün o çox əziyyət çəkib. Filmdə deyildiyi kimi gecələr yatmayıb gündüzlər dincəlməyib. Çox çalışıb. Lazım gələndə kimlərinsə qabağında əyilib, lazım gələndə önündə kimlərisə diz çökdürüb. Amma indi istədiyinə nail olub. Ölkənin ən məşhur banklarından birinin tam hüquqlu sahibidir indi. O istədiyinə nail oldu əgər doğrudan da o bunu istəyirdisə.  “Arzu tutanda ehtiyatlı ol birdən arzun yerinə yetə bilər” deyib amerikalılar. Problem də bu idi. İndi onun hər şeyi var. O istədiyi hər şeyi ala bilər. Amma zamanı geri qaytarmaq olmaz. Əgər zamanı geri qaytarmaq olsa idi, o heç vaxt var-dövlətə qaçmazdı. O milyoner olmağı hədəfləməzdi. Əgər zamanı geri qaytarmaq olsa idi o kasıb rəssam olmağı seçərdi.  Rəssam olmaq onun ən böyük arzusu idi uşaqlıqda. İstedadı da vardı. Bir neçə rəssamlıq müsabiqəsində qalib olmuşdu. Valideynləri öyrənən kimi ki, o rəssam olmaq istəyir onun əlindən sevimli fırçasını almışdılar.

“ Sən elə gic-gic peşəyə maraq göstərməməlisən” deyərək onu başqa istiqamətə yönləndirmişdilər. O da zaman keçdikcə inanmışdı ki, həqiqətən bu “gic-gic” peşəyə maraq göstərməməlidir. Və o iqtisadçı oldu. Sonra bankir. Sonra sahibkar. Valideynləri indi onunla fəxr edirlər. Bəs o özü? O xoşbəxt ola bildimi? Xeyr. O hələdə rəssamlıq haqqında düşünür. Amma sərhədlər var. Uşaq vaxtı bu sərhəd onun valideynləri idi. İndiysə statusu. O tanınmış biznesmendir. Əyninə çirkli xalatı geyib rəsm çəkə bilməz. Sərgi keçirə bilməz. Pulu çatmadığına görə yox cəsarəti çatmadığına görə. Onun beynində rəssamlıqla bağlı bir söz qalıb. “Gic-gic”. O-tanınmış sahibkar – bu “gic-gic” sənətlə məşğul ola bilməzdi. Ətrafda sərhədlər çoxdu. Amma bizi əlçatmaz arzularımızla birləşdirən körpülər ya azdır ya da heç yoxdur.

O pəncərənin kənarından ayrılıb siqaretini yandırdı. Keçib divanda oturdu. İndi onun hər şeyi var. Bircə azadlıqdan başqa. O dustaqdır. Öz ruhunda məhbusdur. Amma indi bunları fikirləşmək istəmirdi. İstənilən halda qul olmaq daha asandır. Arxaya söykənib gözlərini yumdu. Çöldə-aşağıda isə həyat öz axını ilə davam edirdi. Aşağı onun kimilərin dünyası deyildi. Aşağı pulları və otelləri, gəmiləri və təyyarələri olmasa da arzularına çatan  azad insanların dünyası idi. Və bu insanlarda olmayanlar onları azad edən, onları arzuları ilə birləşdirən körpülərdir.

 Fuad Əsədov

BDU, Sosial Elmlər və Psixologiya fakultəsi, I k

Go Back

TÜKƏNMİŞLƏRİN QİSASI

Vay o kəslərin halına ki, yazısını, köşəsini, statusunu, şərhini, tvitini  “burcuda-burcuda”  yazır. Əli haqqında yazmaq istədiyi yazıya Vəlidən epiqraf verir, yazının ortasında isə Pirvəlidən sitat gətirir, yazını Canəlinin möhtəşəm aforizmi ilə tamamlayır...

 Yazıq o şəxslərə ki, Əliyə söz deməyə “duxu çatmır”, Lütvəlini  “tırkalayıb” qabağa verir. Mirəlilər var ki, Əlinin uğurları gözünü deşir, yuxusunu qaçırır, qısqanclıqdan qarnına qara sancı dolur, əsəbdən ürəyi bulanır,  hikkədən yuxusu qaçır, halı pərişan olur. Belə məqamlarda lütvəlilər köməyə çatır. Mirəliyə yarınmaq üçün başlayır Əlinin qabırğasına sağda-solda, qəzetdə-saytda, statusda-şərhdə döşəməyə...

 Belə zadları daha çox ədəbi mühitdə müşahidə edirəm. Adətən tükənmişlər, uğursuzlar yanında iki-üç cavan şair, yazıçı, publisit, jurnalist hərləyir. Bu cavan şair və ya yazıçı tükənmiş həmkarının it ilində yazdığı hansısa qəmli, kədərli, “istedadlı” yazıya, şeirə aşiq olub Məcnun kimi çöllərə düşəndə, həmin tükənmiş həmkarı biçarə aşiqinin boynuna bir zəncir vurub çəkir yanına. Bu zəncirin halqaları “istedadlısan”, “işıqlısan”, “fərqlisən”, “perspektivlisən”, “səmimisən” sözündən ibarət olub, biçarə cavan “aşiqin” nəinki zənciri, həm də yarlığıdır. Ədəbiyyat aləminə kövrək qədəmlərini basan, tərifdən başı gicəllənən binəva məcnunlar bu tərifin təsirindən  oxumağı, yazmağı bir kənara atıb, on beş dəqiqəlik ucuz şöhrətin dumanında yollarını itirir, tükənmiş həmkarının itaətkar müridinə çevrilir.

 Sağda-solda, saytda-qəzetdə, statusda-tvitdə mürşidini tərifləməklə qalmayan gənc müridlər, mürşidinin bir işarəsi ilə onun “rəqiblərini” bi-hörmət etməkdən, danlamaqdan, nüfuzdan salmaqdan, “iynələməkdən” çəkinmirlər. Mürid yavaş-yavaş öz müstəqil fikrini mürşidinin “tırkasına” qurban verir, “özü olmaq”dan daha çox mürşidi olur. Bu zavallılar cəhalətin güclü qollarına, tərifin xumarına özlərini təslim edir, manqurtlaşır.

 Uğur gəlişiylə adama saysız-hesabsız düşmən qazandırır.  Xüsusən uğursuzlar, tükənmişlər var gücü ilə bu uğurların qisasını almağa çalışır.

 Mən hikkəsindən uğur qazanmış dostunu nadancasına istedadsız adlandıran, onu aşağılamağa, gözdən salmağa çalışan xeyli tükənmiş şair, yazıçı görmüşəm. Nə zamansa yazdığı uğurlu bir şerin, hekayənin arxasında gizlənib hamıya yuxarıdan aşağıya baxan çox sayda nadan tanıyıram. Bu adamlar öz uğursuzluqlarının qisasını zəhmətkeş, çalışqan və uğur qazanmış həmkarlarından almağa çalışır və  bundan əsla vicdan əzabı çəkmir. Belələrinin canı cəhənnəmə, zatən tükəniblər...

 Məni incidən biçarə məcnunlardır. Zəncirlənmiş, düşüncələri zəhərlənmiş bu binəvaların aqibəti düşünən hər kəs üçün ibrətdir.

 Etalonu “istedad”, kumiri  uğursuz dahilər olan  bu biçarələr özlərindən xəbərsiz  qisasın qurbanına çevrilirlər.

 Bu uğursuzların, tükənmişlərin qisasıdır...

Cəlil Cavanşir

kulis.az

Go Back

O və Mən ya da Onsuz Mən

        

 Rejissorlar filmlərdə çox şişirdirlər. Həyatda hər şey daha sadədir. Həyatda nə musiqi çalınır fonda, nə də külək əsir. Həyatda sadəcə görürsən və sevirsən. Bizdə də belə olmuşdu. Biz onunla başqa dünyalarda doğulmuş, başqa insanlardan tərbiyə görmüş və fərqli dünya görüşlərinə sahib olmuşduq. Mən çox kitab oxuyurdum o isə bir kitabı bir ilə zorla qurtarırdı. Mən susqun idim o şən və optimist. Mən oyun oynamağı sevirdim o isə oynamağı sevirdi.  Mən onu gördüyüm günü xatırlayıram. Belə götürəndə heç vaxt xəyalımdan itmədi ki.... O sakitcə bir qıraqda oturmuşdu. Hürkək nəzərləri hələdə xatirimdədir. Və mən..... özümü kitab oxuyurmuşam kimi göstərirdim amma əslində gözümün hansısa xırda bir nöqtəsi ilə onu seyr edirdim. Və hiss elədim. O da mənə baxırdı. Sonra hadisələr çox tez cərəyan etdi. Biz tanış olduq yaxın olduq və çox yaxın olduq. Biz bir-birimizi sevdik, bir-birimizə bağlandıq. Biz xəyallar qurmağa başladıq və hər gecə arzular dənizində üzdük. İndi – üstündən o qədər il keçəndən sonra fikirləşirəm bəlkə də biz həddindən artıq sadəlövh idik, bəlkə də həyat qəddar idi. Bəlkə də hər ikisi birdən. Bəlkə də.... eh nəysə. Nə olmağından asılı olmayaraq biz çox xoşbəxt idik. Həm də lap çox. Və bu yazını yazmağımın da bir səbəbi var. Əgər hələdə yaşayırsansa, əgər birdən bu yazı sənin əlinə düşərsə oxu. Oxu və anla ki, mən səni hələdə sevirəm. Və hələdə o günə lənət oxuyuram. Məni maşın vurmuşdu. Yadındadırsa maşın sənin üstünə gəlirdi sadəcə mən səni kənara itələmək üçün irəli atıldım. Səni kənara itələyə bildim. Amma özüm...... deyirlər ki, maşın məni iki metr sürüyübmüş. Mən xəstəxanadan çıxanda axsayırdım. Üzüm eybəcərləşmişdi. Ah. Mən həmin ki, yaraşıqlı oğlan deyildim. Bilirsənmi, xəstəxanadan çıxdıqdan sonra ilk görüşümüzdəcə anlamışdım sənin mənə olan münasibətinin dəyişməsini. Təbii ki, səndə anlamışdın. Anlamışdın ki, bu eybəcər oğlanı sevə bilməyəcəksən.

Sonra bir gün eşitdim ki, sevgilim nişanlanıb başqası ilə. İnanmadım. Amma illərlə sevdiyim qız mənim gözlərimin içinə baxıb məni sevmədiyini deyənə qədər. Yıxıldı dünyam. Ah o an əsl cəhənnəmi yaşadım mən. Deyəsən sonra gedib sevgilimin nişanlandığı oğlanı pis döymüşdüm. Nəysə. Fikirləşmək istəmirəm bu haqda. Amma bir mənzərə var ki, heç cür gözümün önündən getmir. O ağ gəlin paltarında yad bir oğlanın yanında əyləşmişdi. Mən uzaqdan onlara baxırdım və görürdüm ki, o çox xoşbəxtdir. Ordan uzaqlaşdım. Tənha bir yerə çəkilib ağladım. Ağladıqca ağladım. Bacardıqca ağladım.

Rejissorlar həqiqətəndə filmlərdə çox şişirdirlər. Nə matəm mahnısı çalındı fonda nə də külək xəzəlləri göyə qaldırdı. Sadəcə biz ayrıldıq. Sadəcə mən onu bir daha görmədim.

Fuad Əsədov

BDU, Sosial Elmlər və Psixologiya fakultəsi, I k

Go Back

FİL QULAĞINDA YATAN ƏHALİM

Ah insanlar… Psixoloqlara qarşı olan ön yarğısı bol xalqım… Düşünmədən, bilmədən qərar verən əhalim… Heç bilirsinizmi nə edirsiniz? Nəyə qarşı ön yarğılısınız? Ya da heç bilirsiniz mi ön yarğı nədir?

Ön yarğı… İnsanın biopsixososial xüsusiyyətləri səbəbilə bir çox vəziyyətdə təzahür etməkdədir. Seçimlərimizdən, verdiyimiz qərarlara qədər fərqində olmadan önyarğılarımızın təsiri altında oluruq. Önyarğı digər şəxs və qruplara qarşı xoşrəftar olmayan haqsız düşüncələrdir.

Insanlarda psixoloqlara qarşı olan önyarğı psixologiyanin 19-cu əsrdə təzahüründən bəri davam etməktədir. O dövrlərdə ilk psixoterapevtlərdən olan Freud, Pierre Janet və C.G.Yung həddindən artıq önyarğılara məruz qalmışdılar. Daha sonra William James və Freudun tələbəsi Adlerdə prixoterapevtlər arasına daxil olmuşdular.

Freuda görə önyarğı şüuraltı ehtiyacların, çəkişmələrin və müdafiə mexanizmasının bir ifadəsidir.

Sizcə də bu belədir? İnsanlar özlərini qorumaq üçün ön yarğılı olurlar? Özlərini qorumaq üçün bilib bilmədən danışırlar? Heç bir şeyin kökünü araşdırmadan qərarlar verirlər? Şüuraltı ehtiyaclarımızı başqalarında gördükdəmi önyarğımız işə düşür? Sizcə bu önyarğı yoxsa paxıllıqdımı? “Onda var məndə yoxdu” fikrindənmi irəli gəlir?

Bəli bu belədir. Buna mənim ehtiyacım var, ancaq buna mən yox, o sahibdir. Biz sahib ola bilmədiyimiz üçün önyarğımızı işə salıb qınayırıq. Ancaq bunu etmə istəyi şüuraltımızda yatan hislərdir. Əgər bizə fürsət verilərsə, ilk işimiz önyarğı ilə yaxınlaşdıqlarımızı həyata keçirtmək olacaqdır. Necəki o zamanlarda Freudun çalışmalarına, teorilərinə qarşı həddindən artıq haqlı və ya haqsız önyarğılar mövcud olmuşdur. Onun bu dünyada mövcud olan hər bir şeyi cinsəlliyə bağlaması tənqid mövzusuna çevrilmişdir. Freuddan sonrakı nəsil psixoloqların Freuda olan fikirləri Freudun düşüncələrindən fərqli olmuşdur. Hər kəs onu haqsız çıxartmağa çalışmış, cinsəlliyi önə çıxartmasına qarşı tənqidçi reaksiyalar sərgiləmişdilər. Lakin tənqidçi və günümüz psixoloqları hər bir araşdırmalarında Freudun nəzəriyyələrinə göz atırlar. Az əvvəldə dediyim kimi fürsət verildikdə önyarğı ilə yanaşdıqlarını özləri həyata keçirdirlər.

Halhazırda digər peşəyə sahib insanların psixoloqlara olan önyarğılarıda az deyildir.

Sizə “psixoloqa get, psixoloqa ehtiyacın var” deyəndə hansı reaksiyanı verirsiniz?

- Mən dəli deyiləm…

- Əşi… Boş-boş danışıb söhbət edəcək…

- Artıq pulum yoxdur dəli həkiminə verim…

- Dəli sənsən… və s.

Bu cavablar insanların özünü qoruma ehtiyacından yaranır. O demək deyilki onlar dəlidir və özünü qoruyur… Ancaq hər bir insanın həyatının müəyyən zamanlarında psixoloqa olan ehtiyacınıda göz ardı etmək olmaz. Onlarda özlərinin  həqiqətəndə buna ehtiyacı olduğunu bildiyi halda ətrafının önyarğılarına məruz qalmamaq üçün bu şəkildə cavablar verərək özlərini qoruma ehtiyacı duyarlar.

Ilk öncə insanlar araşdırıb psixoloqların “dəli həkimi” olmadığını dərk etməli, daha sonra isə psixologiya sahəsində geniş məlumatlar əldə edərək psixologiyaya qarşı olan önyarğılarını qırmaları lazımdır. Psixoloqların “boş-boş” danışmadıqlarını, sadəcə söhbət etmədiklərini alqılamalıdırlar.

Artıq 21.əsrdə yaşayırıq. Və psixologiyanın inkişafı göz qabağındadır. Düzdür. Halhazırda ölkəmizdə psixologiya anlayışını qavramış insanlar çoxdur. Ancaq “Fil qulağında yatmış əhalimdə” az deyildir.

İnsanlar psixologiya anlayışının dərinliklərini öyrənmək, dərk etmək istəmirlər. Çünki, onlar mövcud olan dünya ilə maraqlanırlar. Həyata “at gözlüyü” ilə baxırlar. Ancaq bilmirlər ki, “psixologiya” anlayışının dərinliklərinə enildikdə orada mövcud olan dünyanın başqa dünya olduğunu görəcəklər. O dünyaki, insanların ehtiyacını, istəklərini, tələblərini, düşüncələrini, özünə belə məlum olmayan şüuraltı hadisələri əhatə edir. Və hətta çox irəli gedərək deyə bilərəmki, insanın xoşbəxtliyini özündə gizlədir. Kimki bu dünyaya enir, onu öyrənməyə çalışır, onlar özlərini kəşf edir, tanıyır və xosbəxtliyinə doğru addımlayır.

Bu önyarğının başlıca səbəblərindən biridə filmlər və seriallardır. Filmlərdə təzahür edilən səhnələrdə psixologiya ilə bağlı yanlış fikirlərdən insanlar təsirlənir və bu təsirlənmə səbəbi ilə insanlarda önyarğılar yaranmağa başlayır.

Bu səbəblədə yalnız “fil qulağında yatmış əhalini” günahlandırmaq olmaz. Əgər psixologiya ilə əlaqədar insanlar məlumatsızdırsa bunda biz psixoloqlarında əlbəttə günahı vardır. Psixoloqlar birlik olmalı, insanları məlumatlandırmalı, insanların yan təsirlərə məruz qalmalarının qarşısını almalıdır. Və psixologiya ilə bağlı məlumatlandırma məktəb dövründən başlamalıdır. Bu məlumatları əldə edəcək insanlar gün gəlib valideyn olduqda öyrəndiklərini övladlarına tətbiq etməli, daha şüurlu, məlumatlı, daha bilgili gənclik yetişdirməlidir.

Aydan Sabirli

Xəzər Universiteti, psixologiya fakültəsinin IV kurs tələbəsi

pcc.az

Go Back

Bir Qadın Yalnız Qalarsa

Bir Qadın yalnız qalarsa…..

Yalnızbaşına ağlarsa…

Bax bu bütün fəlakətlərin başlanğıcı deməkdir həyatında.

Arzuların yıxımı, uçqunlar altında qalmış ümidlərin işartısıdır

ən son anda…

 

Bir qadın yalnız qalarsa..

Gözlərindən axan hər damla yaşda gün gələr boğar ONU!

Qadın məhv edər Onu…

Damla-damla axıdıb ürəyindən, nifrətinin atəşində qurudar onu…

Ağlayar… ağlayar…. Susar…

Güclənər, düşünər, ayağa qalxar…

Irəli baxar…. Içində bastırılmış  intiqamın kölgəsində

Böyüyər, ucalar… zirvəyə qalxar!

Unutmaz amma! Öz rifah təbəssümülə

Gün gələr tərkedənin canını yaxar!

Və budur illərin savaşı bitdi…

Artıq yeni sahillərə yelkəni açar!

 

Yalnız qalarsa bir qadın…

Ağlayar, ağlayar, susar…

Həyatının sonunu qaranlıq yazar…

Güc alar gücsüzlüyündən, güc alar  acizliyindən…

Kimsəsizliyinə tutunub unutdu sanar onu!

Tərkedilmişliyindən güc alıb biçarə qadın,

Tərk edən qismində , onlarla bədəndə unudar onu…

İndi bataqlığın ən dibində… işıq gözləyir ümidsizcə…

Işıq varmı? Işıq yox… çarə varmı, çarə yox..

Çarə  tərkedənin gözlərində… ümid tərkedənin sözlərində…

Hələ də gözləyir tənha qadın… hələ də gözləyir ümidsizcə….

 

 

Bir qadın yalnız qalarsa…

 Qadınlığı bitər ... obrazını dəyişər… 

 Cəmiyyət sıxar onu… təklər onu…

 O qədər sıxar ki, ya kişi edər, ya fahişə edər,

 Ya da  istəksizcə hicaba salar  onu…

 Bir qadın yalnız qalmasın bu həyatda!

 Qalarsa əgər….

 Bu həyat yeyər onu!

 

 PS:  Əsla qoyma  bir qadını yalnız başına.…

                    Dəyməsən belə!

      Məhv edər həyatını kor inadına!

 

Fəridə Qasımova

Go Back

UŞAQLARINIZI QORUYUN

Mən 4-cü kurs tələbəsi Aydan Sabirli, məni narahat edən məsələyə diqqət çəkmək istədim. Uşaqlarımızı nə qədər qoruyuruq? Müşahidələrimdən gəldiyim nəticələrə əsasən gördüyüm mənzərə məni qətiyyətlə narahat etdi və bunu paylaşmaq istədim. Psixoloji problemlərə nəyin ki, yetkin və yeniyetmədə həmçinin uşaqlarınızda da rast gəlinir.

2014-ün yayı Türkiyədə narkotik maddə istifadə edən yeniyetmələrlə və gənclərlə təcrübəm əsnasında onların həyatları ilə tanış oldum və onların gələcək həyatlarının bu şəkildə formalaşmasında, onların bu gün bu vəziyyətdə olmasında valideynlərinin və dırnaq arası sapı özümüzdən olan dostlarının böyük payı olduğunu da müşahidə etdim.

Narkotik maddə qəbul edən  ATA! Sən qızının taleyi barəsində nə düşünmüsən? O gələcəkdə hansı mövqeni tutacaq? Təcrübəmdə şahidi olduğum hadisəyə əsaslanaraq cavablandırım. Gələcəkdə, bəlkə də bu gün maddə istifadəsi səbəbindən klinikada müalicə alacaq, ya da müalicə aldığını zənn edəcək. Sonra çıxacaq və yoluna davam….

Buna görə uşağını özündən qoru…!!!

İmkanlı valideyn… PUL VAR amma SEVGİ YOXDUR. Uşağına oyuncaq alırsan? PUL verirsən? Paltar alırsan? Bəs SEVGİ? Onu sevdiyini neçə dəfə söyləmisən?! Onu neçə dəfə qucaqlayıb, öpmüsən?! Uşağınla nə qədər maraqlanmısan? Onun dostları, rəfiqələri kimdir bilirsən? Əlbəttə, yox…

Mən deyim… Maddə istifadəçiləri…

Onu “Dostlarından” qoru…!!!

Siz valideynlər hər bir qarşılaşdığınız problemdə uşaqlarınızı günahkar bilirsiniz. Əlbəttə, məsuliyyəti onun boynuna atmaq, sizin heç bir günahınızın olmamasını vurğulamaq cox rahatdır.

Bir dayanın və düşünün… “Mən nədə, harada səhv etmişəm?!!! Günahım nədir?!!! Hansı davranışım uşağımda bu nəticələrə yol açdı?!!! Nə haqla onun gələcəyini məhv edirəm?!!!”. İstəsəniz və məsuliyyətli olsanız bu sualların sayını artırmaq olar…

Metroda gedərkən mənə çoooxxx… təsirli gələn bir mənzərə ilə rastlaşdım. Uşaq bir “səhv etdi”- əslində, bu sadəcə onun anası üçün yanlış davranış idi- və bu zaman anası onu vurmaq üçün əlini qaldırarkən uşaq (5 yaşı olardı) ananın əlini tutub, digər əli ilə özünə şillə vurdu.

- Sizcə buna nə səbəb olub?

Ana özü üçün qaydalar, səhvlər və düzlər sıralayıb. Və uşaq bu çizgidən ayağını kənara qoyduqda “ana” onu “döyərək cəzalandırır”. Bunun düzgünlüyünü kim izah edə bilər?! Bu uşaq gələcəkdə hansı psixoloji problemlərlə qarşılaşacaq? O zaman bu “ana” uşaq üzərindəki təsirini düşünəcəkmi? “Ona vurmasam bunlar olmazdı” deyecəkmi?! YOX!!! Çünki, o valideyndir… “SƏHVSİZDİR”. Axı valideynlər səhv etmir…

Valideyn səhv etmirsə niyə bu qədər çox psixoloji problem var? Niyə bu qədər uşaq əziyyət çəkir? Səbəbkarı kimdir?! SİZ!!!

Uşağını özündən qoru…!!!

Qarşılaşdığım acı bir təcrübə daha… Bir oğlan uşağı… Hansı ki, sadəcə 5 yaşı var… Qonaq getdiyi evdə kiçik uşaqlarla mübahisə edir. Oyuncaqları, əşyaları qırır – (aqresiya)… Ata həsrəti çəkir… Atalı uşaqları gördükdə məyusluq, üzüntü, paxıllıq hissi keçirdir. Və ana hələ də onun psixoloji yardıma ehtiyacı olduğunu düşünmür.

Və uşaq böyüyür. Yeniyetmə yaşına gəlir. Onda hələ də aqresiya, ata həsrəti, ata ilə futbol və ya digər oyunları oynama, top alma, atadan maşın sürməyi öyrənmə istəkləri davam edir. Bəs ana bu istəkləri basdırmaq üçün nə edir? Ona “sevgi” göstərir. Pul verir. Marka geyindirir.

Bu yeniyetmə artıq 10-cu sinif şagirdidir. Uşaq gecə 00:00 da ana ilə mübahisə edərək digər yeniyetmələrlə, öz deyişi ilə “söhbətə” gedir. Və ya damarlarını kəsir. Ana hələ də onun psixoloji yardıma ehtiyacı olduğunu düşünmür. Və etdiyi ona daha çox pul vermək olur. Və 2-ci kurs tələbəsi olan bu gənc… Antisosial şəxsiyyət tipinə malik… Sosiopat insan…

İllər ötür…Bu gənc artıq iki ildir ki, həbsdədir. Cəza çəkir. Niyə? Çünki anası onun psixoloji problemi olduğunu düşünmədi. L Onun ata həsrətini görən olmadı. Atası belə, digər övladları ilə əylənərkən onun həsrətinin fərqində belə deyildi.

İndi düşünək… Bu cəza kimin haqqıdır?!!! 

Uşağını özündən qoru!!!

Və əkiz oğlan uşaqları… O uşaqlar ki, sadəcə 3 yaşları varkən pərdə yandırır, əkizlərdən biri digər əkiz oyuncağı vermədiyi üçün, həmin oyuncağın digər ucunu elektrik açarına salır. Uşaqların evdə qırmadıqları əşya yoxdur. Niyə??? Çünki uşaqlar “çox dəcəldilər”. Nənəsi, babası və valideynləri bu şəkildə düşünür. XEYR!!! Onlar hiperaktiv uşaqlardır. Psixoloji yardım almazlarsa gələcəkdə sosiopat olma ehtimalı yüksək körpələr…

Uşaqlarımız “Ağ kağıza” bənzəyir. Nə yazarıqsa, onu oxuyarıq. Uşaqlarınıza gözəl, əyləncəli, sevgi dolu uşaqlıq yaşadın. O “Ağ kağızlara” oxuduqda zövq alacağınız cümlələr yazın, və gələcəkdə də sevinclə oxuyun. Və onları günahlandırmağa ara verərək, özünüzü də günahlandırmağa vaxt ayırın…!!!

 

Aydan Sabirli

Xəzər Universiteti, psixologiya fakültəsinin IV kurs tələbəsi

Go Back

Aqşin Evrən: Atamın köynəklərini bacım ütüləməyə başladı ailəmiz dağılanda

 

 

 

 

 

 

 

              

 

“Üç keçi” nağılı  “üçbaşlı əjdaha”ya çevrildi ailəmiz dağılanda

Gecə məni “Bayu-bayu” ilə yatırıb
səhər anamın yoxluğu ilə oyatdılar
Anasının narıncı koftasını iyləyib yatan bu uşağı
birdən “narıncı inqilablar”ın qucağına atdılar

Sonra həyat məhkəmə çəkici ilə döydü sinəmi
Ürəyimi açıb içimdən çıxıb getdi uşaqlığım
Son dəfə dolmuş gözlərlə
boş ömrümə baxıb getdi uşaqlığım
 

Qapının ağzında ayaqqabının biri azaldı

Atam  “əcəb evimiz genişləndi e” deyib təsəlli doldurdu cibimizə
Anam evdən getdiyi gün bizi atıb çölə çıxdı ev,
həsrət qaldıq evimizə

Hələ bu zəhrimar ayrılıq qapımıza gəlməmişdi
Hələ Bənazir Bhutto ölməmişdi – Şərq anasız qalmamışdı
mən anasız qalanda
Dominodan qurduğumuz evlər dağılanda ağlayan uşaqlar idik
Bəs görəsən, niyə susduq ailəmiz dağılanda?

“Ananı çox sevirsən, ya atanı?” sualını verənlər
“Ananla qalırsan, ya atanla?” sualı ilə üstümə gəldilər
Qışqırıb “Bu dünyada anasızlıqdan böyük atasızlıq yoxdu” dedim
Bacım ağlamağımı eşitməsin deyə,

gecələr anamın paltarını dişləyib hönkürdüm,
hər gecə onun narıncı koftasını güvə kimi dişimə sıxıb yedim

Yamaqlı şalvarımı tikdikcə qırış düşdü anamın əllərinə:
söküldü əlinin dərisi
Ayaqlarının şişmiş yaşıl damarında öldü bütün flora
Qapımızın ağzında canını tapşırdı fauna
Atam siqaretin tüstüsüylə öyrətdi bizə gələcəyin dumanlı olacağını

Sən gedəndən sonra qapımızı açan olmadı deyə
o xəstə “bobik” də ağzını açıb bir kəlmə hürmədi
Ana, mən Səddamın edamını gördüm
Hrant Dinkin başından girib çəkməsindən çıxan gülləni gördüm
Bircə qardaşımın nə vaxt böyüyüb bu yaşa çatdığını görmədim.
 Ailəmiz dağılanda öyrəndim ki,

burnunda ana qoxusu,
gözlərində ana yuxusu gəzdirən qızlar
mətbəxi əzbər bilirlər
Öyrəndim ki, anasının ömründə yıxılan kişilər
sevgini əzbər ölürlər.

 Atamın köynəklərini bacım ütüləməyə başladı ailəmiz dağılanda

Beləcə, bacım “üçbucaq teoremi”ni ütüdən
“Çevrənin raduisu”nu qazandan
Nidanı atamın çəliyindən
Nöqtəni də anamın yoxluğundan öyrəndi.
 

kult.az

Go Back

Azadlıq Xoşbəxtlikdir

 

Əslində insanlar hər zaman azadlığa can atır, azad olmağa çalışır. Ancaq bunu heçvaxt bacara bilmir... Çünkü, əvvəlcə nəyin kimin əsiri olduğunu axtarmağı bilmir... Fikrimcə xoşbəxtlik və azadlıq mövcud ən mükəmməl sinonimlərdir. Hər şeydən öncə xalq olaraq azadlığa can atır insan, sonra fərd olaraq, şəxsiyyət olaraq.. Ancaq bütün bunların hamısını bacardıqdan sonra belə azad ola bilmir. İndi ruhun kələpçələrinə, qıfıllanmış zəncirlərinə gəlir sıra.. Asılılıqlarımıza, bağlılıqlarımıza...

Ağlınıza gələnlərin hamısından keçdim, ən dəhşətliləri bəlkə də, keçmişin taxdığı zəncirlər olur ya da hər zaman süslü görünən gələcəyin... Bir də, bir qismin aşa bildiyi böyük çoxluğun isə birincilərə daxilən qibtə etdiyi asılılıqlar var, geyim-gecim, səhvsiz danışmaq kimi, gözəl, ağıllı, kreativ görünmək kimi... Son dövrlər özümüzə böyük həvəslə taxdığımız zəncirlərimiz də var "son model elektronik əşyalar" kimi...


İnsanlar heçvaxt tam anlamda xoşbəxt olmağı da bilmir. Ən böyük xoşbəxtlik kimi dəyərləndirdiyi xəyallarına qovuşduqdan sonra belə tapdığının axtardığı olmadığını anlayır... Anlamadığı böyük mücərrədlik isə bircə cümləyə sığınıb hər zaman onu gözləyir.

"Hər istədiyini əldə etmiş deyil bütün asılılıqlarından, zəncirlərindən qurtulmuş, ruhunu azad buraxmış insan həqiqi mənada xoşbəxt ola bilər"


#azadlıqxoşbəxtlikdir

 

Aytac Hümbətova

(AMEA Genetik Ehtiyyatlar İnstitutunun doktorantı)

Go Back

Aytac Hümbətova ( Şeirlər)

 

Nəfəs al ruhum!
Sadəcə nəfəs!
Gecəni gündüzü özünə burax
Zülmətdən duyduğun tiz cığlıqları
Səssizcə, sakitcə səsinə burax...
Qəlbinlə ağlının arasındakı
Qarmaşalardan qurtul...
Küskünlüyü özünə burax
Nəfəs al Ruhum!
Sadəcə nəfəs!
Vicdanli görünmək dəbdəbəsindən,
Dahilik, kamillik mərtəbəsindən
Qurtul kamilliyi özünə burax..
Qurtul idrakının tələlərindən..
Qurtul aynalarda gördüklərindən
Ütülü görünmək sevginden qurtul
Çirkinsən, çirkinliyi özünə burax...
Qurtul sürgündəki ümidlərindən
Qurtul arzularından, xəyallarından
Səni məhbəsə salan qorxularından
Qurtul zindanlari özünə burax...
Nəfəs al Ruhum!
Sadece nefes!...
Dediyin, duyduğun hər kəliməni,
Keçmişdə qoyduğun hər xatirəni
Elə keçmişin də özünə burax..
Qurtul bataqlığından cəngəllərindən
Qurtul yolundakı əngəllərindən
Qurtul, qurtulduqlarını özünə burax...
Nəfəs al Ruhum!
Sadəcə nəfəs!

***

İndi bomboşdu otaqlar
Elə hüzur verici sükut var ki ətrafda
Tərifi imkansız, ölçüsü miqyassız...
kimsənin ağlının almayacağı qədər
Mükəmməl...
Ağrı dolu səssizlik...
Pərişan bir Yalnızlıq....
Bir qələm bir parça kağız
Və mən...
Dinləyirəm dörd divarın
İllər boyu dinlədə bilmədiklərini...
Məgər eşitməyi bacara bilsək səslər bir xeyli önəmsiz imiş...
Elə hüzur verici qaranlıq var ki ətrafda
Gecənin yanında köks ötürəcəyi
Zülmətin qısqanclıqdan dəli olacağı...
Amma görə bilirəm yaşananları
Daha aydın , daha aşikar..
Məgər görməyi bacara bilsək işıqlar bir xeyli önəmsiz imiş
Ağrı dolu səssizlik
Pərişan bir yalnızlıq...
Bir qələm bir parça kağız
Və mən...
Günlər elə uzundur ki,
Gəldiyim gün başlayan gecə hələ bitmədi..
Çaşğınlıqdan durmuş əqrəblər
Donub qurumuş saatlar..
Düşünə bilirəm , yaşaya bilirəm
Zamansız hesabsız...
Məgər zamanı doldura bilsək saatlar bir xeyli önəmsiz imiş...
Ağrı dolu səssizlik...
Pərişan bir yalnızlıq ....
Bir qələm bir parça kağız...
Və mən...
Elə mükəmməl cümlələr keçir ki , ağlımdan
Heç vaxt misralara qonaq olmamış...
Yalnız gözlərlə anladıla bilən
İfadəsi mümkünsüz...
Məgər anlatmağı bacara bilsək , kəlimələr bir xeyli önəmsiz imiş...
Ağrı dolu səssizlik
Pərişan bir yalnızlıq
Bir qələm bir parça kağız
Və mən...
Torpağın qoxusu çox gözəl imiş...

***

Məni məndən alın xəbər,
Axtarım görüm bir kiməm..
Gülüşümü, sevincimi itirdiyim yerə baxım,
Hüznümü, kədərimi dəfn etdiyim yerə baxım,
Gizləndiyim yeri tapım..
Məni məndən alın xəbər,
Axtarım görüm bir kiməm..
Buz bağlamış aynalara, tüstülü bacalara baxım,
Solğun bənizlərdəki qatılaşmış ürəklərə,
Torlanmış gözlərə baxım
Gizləndiyim yeri tapım..
Məni məndən alın xəbər,
Axtarım görüm bir kiməm..
Qeyb olmuş arzulara,
Tükənmiş ümidlərə,
Yara izlərinə baxım,
Bəlkə taparam özümü..
Məni məndən alın xəbər,
Gizləndiyim yeri tapım..
Görüm mənimi gizlədən güzgüdəki yabancını,
Qovuşum özümə yenidən,
Sözümü , üzümü tanıyım
Sonra silkinib yerimdən
Ayarını dəyişdiyim saatları işə salım
Bacara bilsəm "mənimlə" fikrə düşüncəyə dalım
Mənsizliyə bir yol alım.

 

Aytac Hümbətova

(AMEA Genetik Ehtiyyatlar İnstitutunun doktorantı)

Go Back

Cəlil Cavanşir - ŞEİRLƏRİ

***

bilirsən də, 
mən darıxan adamam
bilirsən də,
çox içirəm gecələr
bir də hava tutuldumu...
zülümdü!
sonra hamı yaddan çıxır
yada düşür bir nəfər...
allah haqqı darıxıram
qurban olum qayıt gəl...

bir az saat əqrəbləri, 
bir az gecə vicdansız
qıvrılıram, 
sıxılıram
ürəyim səksəkədə
niyə belə daşürəksən, 
niyə belə amansız?
qayıtsaydın, 
sabahacan sevişərdik 
bəlkədə...
allah haqqı darıxıram
qurban olum qayıt gəl...

indi elə tənhayam ki
indi elə təkəm ki,
biri çağırsa adımı,
diksinərəm səsindən
lənət olsun bu gecəyə
mən elə sərxoşam ki
gəlsən bir də viski al gəl,
beləəə...
lap yekəsindən
allah haqqı darıxıram
qurban olum qayıt gəl...

gecə hələ yarı deyil
siqaretim qurtarıb...
kimə deyim “siqaret ver”
axı mənim kimim var?
bilirəm ki, gələcəksən
siqareti unutma
bircə qutu bəs eliyər
təki çıxım sabaha
sabah özüm də alaram...
vicdan haqqı pulum var
allah haqqı gicləyirəm
qurban olum qayıt gəl...

***

sən elə bilirsən,

məni tərk etsən

göy üzü çökəcək, ulduz axacaq

gecə düşməyəcək,

gün doğmayacaq?

gör kimlər tərk edib, unudub, atıb

eh, hardan biləsən səndən öncə də

bunu yaşamışam

bir az darıxıb

sonra alışmışam bu get-gəllərə.

bilirsən,

əvvəl də gedən çox olub

gör kimlər ağladıb,

kimlər ovudub.

sonra peşman olub geri dönənlər

arxamca qan-qarğış edən də olub

ürək üzü bərkdir, çoxdan unudub...

çoxdan unudulub

çıxıb gedənlər...

sən də hamı kimi çıxıb gedirsən

nə fərqi

kimsə var,

ya kimsə yoxdu.

bizdə qadın çoxdu kişi sayından

bir də nə fərqi var sevənim çoxdu?

Vallah, vicdan haqqı

inan sözümə

hələ ki, yerinə namizəd yoxdu...

gedirsən,

bu qədər kandarda durma

qapını tez bağla

hava soyuqdu...

məndən gedənlərdən xəbər al,

soruş.

yaman laqeyidəm

etibarsızam.

“yaman unutqanam,

ürəyi daşam.”

sənə deyəcəklər necə adamam.

sənə deyəcəklər necə “oğraşam”.

mən yorğun adamam, bağışla, çıx get

çıx get,

nə qədər ki, ağlamamışam.

sən elə bilirsən bütün şairlər

içir,

tənha qalır,

sonra ağlayır?

sən elə bilirsən tərk edilənlər

dəbdən yox,

dərdindən saqqal saxlayır?

sən elə bilirsən,

həzin mahnılar

sənin boşluğunu doldurmayacaq?

elə bilirsən ki, daha bu evdə

heç kəsə şeirlər oxunmayacaq?

vallah,

vicdan haqqı,

narahat olma.

vallah düz sözümdü, çıx get, yubanma

məni xoşbəxt etmir birlikdə olmaq

mənim ki, yalqızlıq,

təklikdi ancaq.

bir də qadan alım

açarı qoy get,

qapını bağlama,

gələn olacaq...

***

Bu gün anladım ki,
sən heç vaxt mənə xəyanət etməmisən
amma ərinə xəyanət etmişdin
onun aldığı paltarlarla görüşə gələndə.

mənə yalan danışmamışdın heç vaxt
ərini aldatmışdın;
“Səndən hamiləyəm” deyəndə
xatırlayırsansa o zaman
məndən qalmışdın hamilə
Dilini yalanlara,
bədənini xəyanətə öyrətdin Cəmilə...

məni heç vaxt tək qoymamışdın,
sadəcə ərinin yanına -
aid olduğun yerə qayıtmışdın...
məni atmamışdın...
sən mənə xəyanət etməmişdin Cəmilə
ərini aldatmışdın mənimlə...
o uyuyanda öz yatağında
sən onun aldığı alt paltarlarını soyunurdun
mənim yarıqaranlıq otağımda...

sonra onun aldığı yataqda,
kirayələdiyi otaqda
sevişdik
sonra onun aldığı şampunla yudum saçlarımı
o gündən saçlarım tökülür...
indi gör neçə nəfər keçəl qalıb,
allah bilir...

bir gecə utanıb,
divardakı toy şəklini tərsinə çevirdin
nişan üzüyünü atdın otağın qaranlıq küncünə
sonra mənim köynəyimi geyindin əyninə
sonra ağladın,
mən isə səni tutdum dilə
“xəyanət bu deyil,
bu nədirsə,
başqa şeydir Cəmilə”

sonra ərinin aldığı içkidən içdik,
onun ezamiyyəti şərəfinə...
pəncərədən süzülən şəhər işıqları
gözümü deşməyə başladı
vicdanım oyandı o gecə, utandım...
ərinin adını pıçıldadın qulağıma
sonra “çaşdım” dedin, gülə-gülə...
Bax bu xəyanət idi Cəmilə...

sonra həyatında başqa kişilər peyda oldu
mənim verdiyim taksi puluyla
bahalı otellərə getdin
onları da özünə öyrətdin
onları da saldın zibilə
bədənin başqalarına öyrəşdi, Cəmilə...
görəsən xəyanət nədir, Cəmilə?

bu gün anladım ki,
məni aldatmamısan heç vaxt
özünə danışdığın yalanlar, özünə xəyanətindi.
səni sevmək mənim günahım deyildi
bəlkə də, lazımsız cəsarətimdi...

bu gün anladım ki, hamıya xəyanət edirəm
qadınımın ütülədiyi köynəklə görüşünə gələndə
anladım ki xəyanət,
başqasına aid olan şeyləri
səninlə bölüşməkdi...

heç bir aldanış xəyanət deyil, əslində
xəyanət, sevmədən sevişməkdi...
xəyanət, öz gözündən düşməkdi
özgə yataqlarında...
xəyanətin nə olduğunu bilirsənmi, Cəmilə?
hərdən,
tək qalanda
vicdan əzabı çəkirsənmi, Cəmilə?

***

"Sən çox erkəndən gələrdin,
Mən hələ yuxudan qalxmamış.
Evə çatmamış zəng edib məni yuxudan oyadardın
Mən səni qarşılayardım
Sakitcə
Sən otağa,
Mən hamama keçərdim.
Sonra adama bir stəkan çay içərdik.
Sonra bərk-bərk köksümə sıxardım səni.
Oğurluq səadətin qoxusunu çəkərdim ciyərlərimə
Oğurluq sevginin sərxoşluğu yayılardı bədənimə
öpüşərdik ...
sən üstündəki paltarı
mən üzümdəki həyanı soyunardım
sevişərdik...
Sən çox erkəndən gələrdin,
Şəhər hələ yuxudan qalxmamış
Bir telefon zənginə diksinib
Qapıya yüyürərdim
Hər dəfə üzündə eyni məsum təbəssüm,
Baxışlarında ağır bir kədər olardı...
Sənin üzün gülməzdi,
Mənim də halım birtəhər olardı...
Qonşu bağından oğurladığı almanı gizləyən uşaq kimi,
Üzünü əllərimin içində gizləməyə çalışardım.
Etdiyim günahın bədəli,
Ömür boyu sənə həsrət qalmaqdı,
Sən gedəndən sonra bacardığım yeganə iş
Hönkür-hönkür ağlamaqdı.
Gecələr qoxun çökmüş yastığa
üzümü söykəyib hıçqırardım...
Hər gecə yuxuma girərdi gözlərin
Diksinib yerimdən qalxardım...
Dəli kimi başımı divarlara çırpardım...
Nə içki, nə siqaret
təsəlli deyilmiş sənsiz gecələrdə...
Mən bir içim xoşbəxtlik dadardım,
Sənin gəldiyin günlərdə...
Sən çox erkəndən gələrdin
Şəhər yuxudan qalxmamış...
Biz sevişərdik və sən çıxıb gedərdin işinə...
Hər gedişindən sonra bir darıxmaq dolardı içimə...
Mən ağlayardım...
sən gedərdin....
Gecələr qoxun çökmüş yastığı qucaqlayardım
bir dəli darıxmaq dolardı içimə...
Səninsə ərin var yanında,
bir də ona xəyanət etdiyin kişilər...
Nə vecinə, quzum
nə vecinə..."

Go Back

Məğlub yox qalib olmalıyıq!!!

 

Həyatda bizə geri qayıtmaq şansı verilməyib!

 Hər birimizin ağlından keçmişdir. Həyat nədir? Biz kimik? Niyə yaranmışıq? və.s  kimi sualları hər birimiz özümüzə və yaxud da başqasına vermişik. İnsan var olandan bu suallara müxtəlif  yanaşmalar olmuşdur. Filosoflar, alimlər bu suallara müxtəlif cavablar vermişlər. Onların bəziləri dinə, bəziləri isə məntiq və ağıla əsaslanaraq cavablandırmışlar.

 Bəs, biz niyə bu qədər əzablara dözürük? Sevinc, kədər, mübarizə, xoşbəxtlik, itki - bunlar hamısı biz yaşadıqca var olan əlamətlərdəndir. Hər birimiz bunları həyatda yaşamışıq. Bəzilərmiz çətnliklə üzləşdikdə həyatı qınayır. Özünü bədbəxt sanır. Çıxış yolu axtarmaqdansa, taleyi ilə barışır və nəticədə ona verilən bu həyata birdəfəlik  son qoyur. Xeyir, bunu etməməlisən! Axı bu sənin həyatındır. Sənin mübarizəndir. Əgər geri çəkilmək istəsən bunu düşün. Həyatda bizə geri qayıtmaq şansı verilməyib. Hər bir anı bir dəfə yaşayırıq. Hər birimizdən belə cümlə eşidilib: “Kaşki geri qayıtmaq şansım olsaydı”. Bu kaşkıları yaşamamaq üçün gərək diqqətli olaq. Tərslik, qürür, küskünlük, kin, intiqam - bu kimi əlamətlər həyatı çətinləşdirir. Nəticədə həyat dözülməz olur.

Həyat əslində biz dərindən düşünsək, elə də mürəkkəb deyil.  Uşaqlıq, gənclik və qocalıq. Bu üç dövrü çoxumuz yaşayırıq. Bəzilərimizə heç biri qismət olmazkən, bəzilərmiz qocalığına kimi ömür sürür. Burdan belə nəticəyə gəlmək olar ki,  hamımız bizə verilən vaxt limiti əsasında yaşayırıq. Amma nədənsə bizlər  bu vaxt limitini sonsuzluq kimi başa düşürük. Vaxt gəldikdə isə bu həyatla vidalaşırıq. Hər birimiz bu həyatda  izlər qoyuruq. Həyat o izləri özündə saxlayır. Mənim üçün maraqsız olan o iz başqasının həyatı olur.  Deməli həyat biz insanların bir-birimizə olan bağlılığından ibarətdir. Ailə, qohumluq, tanışlıq, dostluq. Bəs, tanımadığımız insanlar? Onlarla heç vaxt qarşılaşmaq şansımız olmur. Onlar da öz ailələrinin, qohumlarının, dostlarının həyatında yer almışlar. Onlarla sevinclərini, kədərlərini paylaşmışlar. Amma biz  onların həyatından xəbərsizik. Eləcə də onlar bizimkilərdən. Biz əhatə olunduğumuz insanlara bağlıyıq. Bəzilərimiz yaxınları xoşbəxt olsunlar deyə öz istəklərindən vaz keçib onları xoşbəxt görmək naminə onların razılaşdığı həyatı yaşayırlar. Bəzilərimiz isə öz istəklərimiz naminə yaxınlarımızın  üstündən xətt çəkirik. Beləliklə də həyatda tək yaşamağa məcbur oluruq.

Həyat  - birlik, mübarizə, məğlubiyyət, qələbə - bunların vəhdəti əsasında yaşanılan bir dünyadır. Düşdükdə qalxmağı, göz yaşlarından sonra gülməyi bizə öyrədən həyatdır. Həyat əslində bizə verilən bir zamandır. Zaman isə geri dönüşü olmayan bir yoldur.  Biz bu yolla irəliləyirik. Kimisi bu yolda başlanğıc addımını  atarkən kimisi isə son addımını atır. Təzaddır həyat. Bəzilərmiz  tox olarkən, bəzilərmiz ac və susuzdurlar. Bəzilərimiz yeni həyata qədəm qoyarkən, bəzilərimiz son mənzilə yola salınır. Bax belə... Gəlin, bu həyatı bizə verilən bir sınaq kimi başa düşək. Sadəcə bir sınaq. Burda məğlub yox qalib olmalıyıq.

Alimə Quliyeva

Go Back

Nə olar məni bağışlayın, mən ağlaya bilmirəm

 

Bugünlərdə belə bir hadisə ilə rastlaşdım. Doğum evində bir ailə yeni doğulacaq nəvələrinin gəliş xəbərini gözləyirdilər. Və nəhayət bu xəbər gəldi. Ana, qaynana, qaynata, ata, qardaş, bacı hamı sevincindən və saatlardır çəkilən stress səbəbindən kövrəlir, göz yaşlarını saxlaya bilmirdilər. Bir xanım var idi aralarında. Nə qədər həyəcanlı olduğu duruşundan, əllərinin titrəməsindən, ilk dəfə qazandığı bibilik statusunun sevincindən ,qardaşına ilk övladının muştuluq xəbərini verərkənki səs tonundan təmamilə hiss olunurdu. Amma ətrafındakı hər kəs sevinc gözyaşları axıdarkən, birdən bu xanım digərlərinə üzünü tutdu və üzr istərcəsinə “nolar bağışlayın məni, mən ağlaya bilmirəm “ dedi!

Nə qədər qəribədir deyilmi? Bu cümlə məni o qədər düşündürdü ki... İlişib qaldı xəyallarımda. Həqiqətən də nə qədər müxtəlifdir insan həyatı, insan psixologiyası, insan xarakteri. Biri-birindən fərqli, fərdi, özünəməxsus, təkrarsız. Bəzən insanlara zahirən dəyər veririk, bir anda qiymət biçirik, bu “yaxşı”dır deyirik, bu “ pisdir” qərar veririk. Bu soyuq adamdır bundan dost çıxmaz, bunun saçı uzundur bundan “kişi” olmaz, o qisa ətək geyinib onda “qadın” lıq qalmaz, bu uşaq söyüş söydü ondan adam  olmaz...

Önyarqılarımız bizi təpədən dırnaga günaha sürükləyir bəzən! Önyarqılarımız mərdi qova qova namərd edir hərdən. Sonra birşey olur, birşeylər baş verir. Sirr pərdəsi aralanır. Gerçəklər bəlli olur. Peşmanlıqdan çox başlar dəli olur...  Onda anlayırsan, o soyuq adamın sənə min yol can deyəndən daha möhkəm dost olduğunu, onda dərk edirsən saçı uzun olanın saçı qısa şərəfsizdən min qat daha kişi olduğunu. Bir hekayə dinləyirsən bəzən. Bir həyat hekayəsi... Üzünə şillə kimi dəyən bir cümlənin nəhayətində anlayırsan qısaətək qadının, tanıdığın min qadından daha mərd olduğunu, daha “Xanım” olduğunu! Söyüş söyənin əslində uşaq deyil , ata olduğunu anladığın vaxt, səndən adam olmaz dediyin uşağın böyüdüyündə sənin uşağından daha adam olduğunu gördüyün vaxt, həyat öyrədir sənə! Başına vura-vura öyrədir! Qınadığın hər bir şeyin iç üzünü sənə göstərmədən dincəlməz həyat, sənə yaşatmadan uyutmaz həyat... Sən ha get yat, yatırtmaz həyat!

Əbəs yerə deyilməyib, “başqasını qınadığın vaxt, həyatı özünlə duelə çağırmış olarsan!”

Həyatı duelə çağırmayın, qalib gəlmədən buraxmaz həyat....

Fəridə Qasımova

Go Back

Cəlil Cavanşir: "Əlvida, kədər!"

Zaman o zaman idi ki, yanlış qadınlara aşiq olub, kədərli dostlarla oturub, ucuz içkilər içirdik. Həyat olduqca kədərli, günlər bir-birindən hüznlü keçirdi. Başıma çəkdiyim hər badədən sonra bir peşmançılıq bürüyürdü məni.

İçməsəm, keçərmi? Keçməsə içimmi?  İçirdim keçmirdi. Keçmirdi içirdim...

Hər dəfə sonuncu badədən sonra bir tövbə duası süzülürdü sərxoş dodaqlarımdan.  Amma sabahısı yuxudan əzgin, darmadağın ruh halıyla qalxıb qaçırdım “poxmel” açmağa...

 Soyuducuda heç nə olmasa da “başı qırmızı” boylanardı qəmli-qəmli...

 Oxuduğum kitablarda ən kədərli cümlələri axtarıb altını cızdığım, sonra qarşısına  bir “(c)” yazıb facebookda paylaşdığım vaxtlardı. Kədərli-kədərli fikirlər doğulurdu sərxoş beynimdə. Xülasə adımızın “kədər”lə yanaşı çəkildiyi vaxtlardı...

 Ruhumu o dərəcədə bu mərəzə təslim etmişdim ki, Cem Yılmaza da gülə bilmirdim.

 Ümumiyyətlə kədərli və bezgin bir ruh halıyla günü-günə satırdım.

 Bütün pozitivləri özümə qadağan etmişdim. “Şair olan qəm də yeyər” misralarını həyat devizimə çevirib, kədər bayrağını evin balkonundan asmışdım.

 Nə isə, uzatmayım. Bütün sadaladıqlarım bir-iki ilin söhbətidir.

 O zaman “kədər” və “darıxmaq” sözü leksikonumdan, intihar gündəmimdən düşmürdü...

 Çox sonradan başa düşdüm ki, mən sadəcə psixoloqa gedib, ikicə ay konsultasiyada iştirak etməklə bu mərəzdən xilas ola bilərəmmiş...

 Getmədim. Çünki, ikinci ixtisasım psixologiyaya yaxındır və mənə elə gəlirdi ki, psixoloqun mənə deyəcəyi şeyləri bilirəm...

 Getmədim. Çünki, qaramat  xoşuma gəlirdi.

 Getmədim. Ona görə ki, gedənlərə ağlamaq, ağlayanda rahatlamaq, rahatlayanda yatmaq olurdu...

 Qəfil dəyişməyə başladı ruh halım...

 Hər şey adiləşdi...

 Gülməyi öyrəndim...

 İndi mənə gülməli görünür bir qadının getməyinə ağlamaq, bir dost xəyanətindən sarsılmaq...

 İnsan gedər...

 İnsan  xəyanət edər...

 İnsan sadiq olmaz ki... Etibar göstərməz ki...

 İçmək, siqaret tüstüsündən göz-gözü görməyən PUB-larda, barlarda veyllənmək, tez-tez aşiq olub  yuxusuz gecələr keçirmək nə qədər mənasızmış...

 Bütün bunları yazmaq, ətrafdakıları da bu vay-şüvənlə bezdirmək yersizmiş...

 Bütün bunlar nəyə lazımmış? Niyə işığa yox, qaranlığa can atırdım? Niyə içirdim, kədərlənirdim, aşiq olurdum, üzülürdüm, depressiyaya düşürdüm?  Niyə səhhətimi bərbad hala salıb, sonra onun da üzüntüsünü yaşayırdım?

 Bilmirəm...

 ...Günlərin birində danışdığım lətifəyə ürəkdən şaqqanaq çəkən oğlumun gözlərinin içindəki parıltı üstümə sıçradı. Bütün bədənim, əzalarım, ruhum həmin işığa büründü. Bu dünyada xoşbəxt olmaq üçün mənə çox az şey lazımmış...

 Dünən dağ kimi gördüyüm problemlər toza dönüb səpələndi...

 ...İndi bütün problemlər vız gəlir. Həyatdan gözləntilərimi minimuma endirib o işığa bürünmək üçün hər gün iş vaxtı bitən kimi oğlumun və dünyamıza yenicə qədəm basmış balaca mələyimin – qızımın  hüzuruna qaçıram...

 Bu yazını niyə yazdım?

 Bilmirəm...

 Təkcə kədəri yox, sevinci də paylaşmaq lazımdır. Üzünüzdə gülüş olsun!

kulis.az

Cəlil Cavanşir

Go Back

3 nöqtədə Dəniz...

Dənizin təzadlarını sevirəm .. Dalğaların son mənzilinə yetişməsi, eyni yerdən torpağın iməklərcəsinə irəli uzanması ... ya da hər an gəmini uda biləcək sulara meydan oxuyan gəmilər.. Dünyanın bütün sahilləri başqa-başqadır. Vətən də doğma sahilimdi, uzaqda qəribsədiyim. uzun uzun dənizə baxdığımda üfüqdən , üfüqün taa o biri tərəfindən göndərilən salamları, gileyləri ,sevgi sözcüklərini eşidirmiş kimi oluram hərdən . ya da baxdıqca üfüq xəttində yox olub əriyirəm havaya qarışaraq. Bəlkə nə qədər adam suya baxıb şəhərimizə gözlü sular göndərir. Gözlər Bakıya zillənir dənizdən gecələr . parıldayır ay işığında. Yəqin ona görə duzludur dəniz ki ,  aglayir bəzən dənizdəki gözlər...

Qəriblikdə bir başqadır dəniz, hər nə qədər gözəlliyindən zövq alsam da, keçmişdən yadıma düşənlərin canlandığı ağ pərdə olur dənizin suları Qürub isə xatirələrsiz də hər şeyi deyir, ya da susur .. eləcə uzun uzadı göz ilişir o nəhəng yumurta sarısına...

Evindən uzaqda dalğalar da fərqli olur sanki öz ölkəndən gələn çapar kimi .. Dalğaların ritmində doğma səslər eşidilir . Dalğaların ritmik sahilə çırpılmasında pıçıldayır kimlərsə qulağıma ... elə bil danışır dəniz dalğalar qədər dili ilə dəniz dilində... hədiyyəmi almışkən hədiyyə  etdim dənizə mən də . Əvvəlcə qağayılarına çörək verdim sonra ürəyimdə danışdım onunla, Yəqin ki başa düşdü . onunla dalğaların olduğu və olmadığı hər yerdəki sevdiklərimə salam və ürək sözlərimi göndərdim. və bir göz yaşında duz hədiyyə etdim balıqlarına .. Gözüm qaldı sularında...

Gülnar Xəlilova

Go Back

PS: Oxumayın,Burada Özünüzü Tapa Bilərsiniz!!!

Hər insanın ağlından keçər bir gün çəkib getmək olduğu diyarlardan. Baş götürüb getmək inadına bütün tərsliklərin, problemlərin, göz yaşlarının, qırğınlıqların.. Bütün səni həbs edən zəncirlərin acığına çıxıb getmək ürəyinin apardığı yerlərə....

Hər insanın ağlından keçər bir gün Xəyanət etmək, ən çox sevdiyinə. Ən çox can yandırdığına,ən çox əmək verdiyinə.. Dəyərsiz olduğunu gördüyü o an hər kəs bir anlıq xəyanət etmək istər beləcə həyat eşqinə...

Yalan danışar hər kəs bir günən çox inandığına,ən çox etibar etdiyinə... Ən zərbə aldığına hər kəs bir gün yalan danışmaq istər qisas almaq istərcəsinə...

İnsan psixologiyasında,insan şüuraltısında təhrikedici qüvvələr daima mövcuddur.  Bu qüvvələr illərlə yığılıb qalan aqressiya, neqativ hadisələr,  incinmiş duyğular,  tamamlanmamış arzular, gerçəkləşməmiş xəyallar fonunda formalaşır. İnsan dözür-dözür, hər çətinliyə sinə gərir və nəhayət bir gün... Gücsüz düşdüyün anda bütün organlar və duyğular ayağa qalxır. Üsyan edir... Onlari məhkum etdiyin vəzifələrdən bir anda imtina edir. Və budur möhtəşəm bir xaos. Azıb qalırsan. İllərlə Özün bahasına qurduğun nizam indi səni məhv etməyə yönəlmiş silaha çevrilir sanki. O an hər şeyi etməyə qadıirdir insan. Ən ağılasığmaz hərəkətləri,ən gözlənilməz çılğınlıqları, geridönülməz peşmanlıqları edə bilərsən o an. Məşhur bir deyim var, “hər dərdi içinizə atarsanız,gün gələr yerinizdən qalxa bilməzsiniz”... Daş kimi yığılarlar içinə aqressiyaların, qırğınlıqların,göz yaşların. ... İllərlə içinə atıb qalaq etdiyin dərdlərin səni daşlamağa başlayar.

Zərbələr kəskin. Zərbələr  ağır, zərbələr ağrıverici. Bu ağrını çəkə-çəkə Xəyanət də edər insan,yalan da söyləyər,içkidə içər, hətta intahar da edər!

Duyğuları,fikirləri şahə qalxmış insan hər şeyə qadirdir! Hətta öldürməyə də.

Heç düşündünüzmü, Insanlar niyə bu qədər çox intahar edir? Gənclər niyə evdən qaçır? Niyə Xəyanətlər çoxalır? Niyə boşanmalar artır?? Niyə cinayətlər olur? Ata qızını, qadın ərini, uşaq yoldaşını niyə bıçaqlayır??? Niyə insanlar söyür,niyə təhqir edir? Niyə təhqir edilir???

Bütün bunlar hamısı o “Bir An” da (affekt vəziyyəti)  verilən qərarların nəticəsidir. Hansı ki, insan artıq ən son həddə çatmış... İnsan yorulmuş.. İnsan tükənmiş... Beyin dayanmış o an, sadəcə hisslər danışmış çılğıncasına... hisslər yönləndirmiş o an səni... O an sadəcə ehtiyacın ödənsin istəyərsən... Sadəcə səni üsyana təşviq edən ehtiyacın ödənsin,başqa heçnə düşünə bilməzsən... Zatən insanı hər yola sürükləyən elə ehtiyacları deyilmi?!

Odur ki bircə anlıq dayanmalı... şahə qalxmış insan duyğuları “dağ çayına” bənzər. Zirvədən sürət götürüb endiyi an qarşısına nə çıxsa sürüyüb gətirər. Daş,çınqıl, ağac, zibil... Nə çıxsa baxmaz ağına- bozuna... Mənsəbinə çatana yaxın sakitləşər,bütün artıqlıqları,lazımsızları geridə bir  yerlərdə buraxıb,durular... İnsan da beləcə... Gözünü əsəb , hikkə, ağrı, bürüdüyü an nə istəsən edə bilər... Amma bir duruldumu, sakitləşdimi gətirər özü ilə peşmançlıqlar, peşmançılıqlar, peşmançılıqlar....

Bəs sonraki peşmançılığın faydası varmı?? Əlbətdəki yox... Elə isə düşünün. Ətrafımızı bürümüş aqressiya selinə siz də qapılmayın! Peşmançılıqlardan uzaq durun!!! Peşmançılıq yaşamayın! Peşmaçılıq yaşatmayın...

Fəridə Qasımova

AMEA-nın doktorantı,kiçik elmi işçi

 

Go Back

CƏNNƏT - mənim gözlərimdə....

                                    

   Bir dünya istəyirəm ki,yerin çoxu su,azı torpaq olsun.  Onda bütün insanlar dəniz görə bilərdi.  İnsanlar əlini tutan birisi olmayanda ayağını sığallayan dənizlə təsəlli tapa bilərdi.

  Bir dünya istəyirəm ki,hər yer yamyaşıl olsun.  Hündür binalar göy üzünü bağlamasın.  Uca dağlar buludlarla baş-başa versin.  Heç ayrılmayacaqmış kimi görünən sevgililər kimi.

   Bir dünya istəyirəm ki,insanların yarısı villalarda,yarısı daxmalarda yaşamasın.  Hamı eyni cür olan kiçik evlərdə yaşasın.  Onda heç kim “yuxarıda” olmazdı.

   Bir dünya istəyirəm ki,gecələrdə də göy qurşağı görünsün.  Ki,evsizliyə məhkum olan uşaqlar gecənin qaranlığından qorxmasın.  Gecələr ağlayanların gözünə rəng gəlsin.

   Bir dünya istəyirəm ki,ulduzlar o qədər parlaq olsun ki,gündüzlər belə səmanı bəzəsin.  Gecələr sevgilisi yanında olmayan oğlan bir saatlıq görüşündə ulduzları onun gözlərinə oxşada bilsin.

   Bir dünya istəyirəm ki,orda fərqli dil olmasın.  Onda bəlkə o səfillikdə fəryad edənlərin nə deyərək bizi çağırdığını başa düşərdik.  Bəlkə kimsə həqiqətən onlara kömək etməli olduğumuzu anlayardı.

   Bir dünya istəyirəm ki,ölkələr olmasın.  Dünya şəhərlərə ayrılmasın.  Neçə ürəyi yarı bölən sərhədlər qoyulmasın.  Allahın yaratdığı torpağı “bizim” deyə heç kim sahiblənməsin.

   Bir dünya istəyirəm ki,üstünə “siqaret sağlamlığınıza ziyandır” deyə yazaraq gülünc halına düşən şirkətlər siqaret istehsal etməsin.  Onda hələ balaca yaşda bu zibil ilə tanış olan gənc yaşamadığı bu günlərdə öz şəhzadəsini tapa bilərdi.

   Bir dünya istəyirəm ki,orda sərxoş “atalar” evə gəlib anaları döyməsin.  Onda qızlar bütün kişiləri eyni bilib onlara nifrət eləməzdi.

   Bir dünya istəyirəm ki,orda qeybət olmasın.  Onda hər toydan sonra məclisdəki hər şeyi ölçüb biçən gombul arvadlar qızlarına daha yaxşı xasiyyət öyrədə bilərdi.

   Bir dünya istəyirəm ki,orda xəyanət olmasın.  Əli pul tutan “qeyrətli oğullar” gözünü açmamış qızların korluğundan istifadə edib onlara “sevgini” öyrətməsin.  “İş işdən keçib” deyə düşünərək hər gecə başqa yatağa yatanlar evlənərkən ailəsinin qızıl kimi evə həps etdiyi qızlar pəncərədən çölə baxıb möcüzə gözləməsin.  Onda bəlkə sevgi deyəndə ağlımıza yalan yox,ürəyimizə ümid gələrdi.

   Bir dünya istəyirəm ki,orda qaydalar olmasın.  Onda nazirin tək özü üçün yaşayan oğlu nazir,fəhlənin kitab oxumaq istəyən gözləri tozla dolan oğlu fəhlə olmazdı.

   Bir dünya istəyirəm ki,Qabil Habili öldürməmiş olsun.  Onda bəlkə nəinki qəlb qırmaq,qarışqanı əzəndə belə vicdan əzabı çəkərdik.

   Bir dünya istəyirəm ki,ailəsinin məcburiyyəti ilə bacısını öldürüb namusunu təmizlədiyini düşünən o adam taxta parçasından sülh simvolu olan göyərçin düzəltməyi həpsdə öyrənməsin.

   Bir dünya istəyirəm ki,cənnətlə cəhənnəmin mövcud olub olmadığını mübahisə edən o “din adamları” mübahisə etdikləri qədər ibadət etsinlər.

      Bir dünya istəyirəm ki,o rəngbərəng güllərlə bəzənmiş parklarda yetmiş yaşını ötmüş nənələr tum satmasın.  Və ağır yük daşıyan qocaların yanından cavanlar etinasız ötüb keçməsin.  Həmişə düşünmüşəm,bu yaşlı insanların dizinin dibində oturan nəvələrinə nağıl danışmaq vaxtı çatmışkən belə yüklərlə harasa tələsməyinin səbəbini.  Sanki bir faydası varmış kimi...

   Bir dünya istəyirəm ki,qızıl balıq hamının arzusunu gerçəkləşdirsin.  Çıraqdan çıxan o cin hər ölkəyə sevinc paylasın.  Ağ göyərçinlər səmada rəqs etsin.  Balaca uşaqlar doyunca səs-səsə verib qışqırsın.  Eyni binada heç kim bir-birini tanımazkən,məhlələrdə deyil,bütün şəhərlərdə hamı bir-birinə doğma olsun.  Sevgilisi onu 10 dəqiqə əvvəl tərk etmiş bir qız yoldakı qoca nənəyə baxıb gülümsəsin.  Dörd divar arasında qalanlar sahillərdə quma bulansın.  Kasıblığından utanmadan qızın əllərindən yapışıb “səni sevirəm!” desin.  Yolda heç tanımadığı birindən yardım alanda ona “çox sağ ol” deməyi bacarsın.

   Mən istəyirəm ki,cənnəti özümüz yaradaq! Heç kimin ayağından tutub arxaya çəkməyək,əlindən tutub yanımıza çəkək.  Facebookda gözəl statuslar yox,həyatda sevgimizi paylaşaq.  Divarlarda söyüş yamayaq,uğruna dastanlar yazılan sevgi yaşayaq.  Əsəbdən sevdiklərimizə qışqırıb qəlb qırmayaq,ən uca dağlardan gücümüzü hayqıraq! İnsanlara yad gözlərlə baxmayaq,bizə baxan gözlərdə sevinc oyadaq.  Ziyarət etmək üçün bayramları gözləməyək,hər günü bayram kimi yaşayaq.  Qayğı göstərmək üçün səbəb axtarmayaq,itirəcəyimiz gün gəlmədən hər an sevdiklərimizin qeydinə qalaq.  Ki,sonra peşman olmayaq.  İrəliləmək üçün başqalarının uğurunu oğurlamayaq,öz gücümüzlə qazanaq.  Yaratmaq üçün öldürmək istəmirəm,ümid ölməsin deyə səbəblər yaradaq istəyirəm.  Bu ümidlə lazım gələrsə bir ömür yaşayaq...

 Ülkər Qəhrəmanova

Go Back

Qarlı Bir Qış Sabahı...

 

Bugün bütün duyğularımı çıxarıb qəlbimdən,yağan qara sipər etdim. Bəlkə üşüsünlər, bəlkə donsunlar,biraz keyləşsinlər… Bəlkə onda həssaslıqlarını bir qədər itirib ürəyimə azacıq aman verərlər deyə… Hər birinə bir qar danəsi düşdü,amma bəzilərinə birdən daha çox. Bəzilərinin don tutmasına bir qar danəsi kifayət edərkən,bəzilərini üşütmədi belə!

Donmuş duyğulardan incə bir soyuq sızır qəlbimə… Narın –narın işləyir qəlbimin hər telinə… Aha, qəlbim də üşümək istəyir deyəsən... Bir anlıq sevinirəm! Qurtuluram deyəsən … Hiss edirəm artıq soyuğu ən şah damarımda… Qəribə bir səssizlik çökür ruhuma. Bu arada qar hələ də yağmaqda. Qar danələri bəzi duyğularımı görünməz edib artıq. Haralardasa,hansılarınınsa nəfəs alışını duyuram. İnadına yaşayırlar sanki!  İnadına nəsfəs alırlar… Bəlkə də nəfəsləriylə isti tutmağa çalışırlar özlərini,əritməyə çalışırlar buzdan əcəllərini...

Qəribə bir gülümsəmə qonur dodaqlarıma. Nafilə,bacararlarmi ki? Qar amansız yağır,kəsəcəyə də oxşamır! Nəhayət yorğun düşdükləri anda bitəcək hər şey! Qəlbimin sağ yarısını hiss etməməyə başlayıram artıq. Deməkki sağdakı duyğular daha cılız imiş,yeqin elə sağ qəlbin özü qədər çirkli imiş ki,rahatlıqla təslim etdilər nəfəslərini…

Pəncərənin önündə oturub ,yerimi daha da rahatlayıram. Çiynimdə qalın bir şal cismimi isidərkən,qəlbimin donuşunu qəribə bir səssizlik içində izləyirəm. Sanki bir filmdir izlədiyim,sonunda nə olacağının marağında olmadan! Bəzi filmlər var axı, hələ ta başından,sonunun nə olacağını təxmin edərsən…

Dayan!!! Ola bilməz! yooxx. Daayaannn,olmaazz,indi yoxx… Yox bu dəfə də sənmi beynim?  Sənki mənim tərəfimdə idin?! Yoxx çıxın beynimdən! Olmazz,axı az qalıb. Axı artıq yorğun düşüblər… İndi olmaz!  Olmaz….

Amma gec idi artıq…

 Beynimə gedən damarların daraldığını hiss edirəm,qan ən böyük təzyiqlə yürüyür beynimə… Lənət olsun,həmişə belə olur! Şah damarım atlanır,sanki bağrımı yarıb çıxacaq. Lənətə gələsən! Və yenə də gözlənilən sonluq! Budur yavaş-yavaş istilik yayılır bədənimə. Baş qaldırırlar qarlar içindən Sol yandakı duyğularım! Özləmim ən başda,qayıdırlar sol ürək məskəninə… Gəlişləri ürəyimi yenidən al qana boyayır,ruhum isinir… Eh,yenə nəfəs alışları aramsız bir ritmlə qulağımda səslənir. Yenilmişcəsinə qəlbimin sol yanına,atıram şalımı çiynimdən,keçirəm aramsız yağan qarın altına və cavab yazıram,tərtəmiz duyğularla “NECƏSƏN” sualına….

 

Fəridə Qasımova

 

 

Go Back

Ölüm Qorxusu

"Həyat və ölüm bir-birinə bağlıdır;eyni anda mövcud deyil;lakin iç-içə keçmişdir. "(İ.Yalom)

Ölüm,yalnız üzləşmə vəziyyətində qaldığımız yeganə təcrübədir;varlığımızı və təbiətimizi anlamaq üçün isə ən əhəmiyyətli anlayışlardan biridir.

İnsanlar fərqli mədəniyyətlərdə ölümlə əlaqədar olaraq həm ortaq,həm bir-birindən fərqli bəzi davranışlar inkişaf etdiriblər.Məsələn,bəzilərimiz passiv bir şəkildə ölüm faktını qəbul edərkən, bəzilərimiz onu inkar edir; əksəriyyətimiz isə narahatlıq və qorxu hiss edirik.Ölümün təbiəti və mənasına dair baxış bucaqları və qorxular düşüncə və duyğularımıza böyük miqyasda təsir göstərir.Buna görə də ölümə necə yanaşdığımız həyat keyfiyyətimizə də təsir edir.Həqiqətən də ölümlə əlaqədar və ya həyatımızın müvəqqəti olduğuna dair bir fərqindəlik,bizim üçün məqsədlər qoymağa,prioritetlər təyin etməyə,müxtəlif dəyərlər çıxarmağa və həyatda məna axtarma cəhdlərinə kömək edən bir müddətdir.

Həyatın təxmin olunan, nəzarət edilən və davamlı olduğuna inanmaq istəyirik. Əslində bu tərz bir inanc (və ya fərziyyə),bizə gündəlik stress və narahatlıq vəziyyətlərini həll etməyə kömək edən bir güvən duyğusu verir.Ancaq bu meyl həqiqi deyil və ümumiyyətlə,yaxın insanın itkisi,ölümlə qarşı-qarşıya gəlmə, xəstəlik kimi vəziyyətlərdə öz etibarlılığını itirir.Belə vaxtlarda öz inanc sistemlərimizin və təcrübələrimizin disbalanslılığının fərqinə varırıq.Bu səbəblə,ölüm həqiqətən vardırmı;həyat davamlı ola bilərmi;öz sonuma nəzarət edə bilərəmmi? kimi suallara ziddiyyətli cavablar verməyə başlayırıq.

Məşhur psixiatr və nəzəriyyəçi Elisabeth Kubler-Ross,bu mövzuyla əlaqədar olaraq belə bir fikri irəli sürmüşdür:"Öz ölümümüzlə əlaqədar həqiqəti nə qədər tez qəbul etsək,həqiqi mənada yaşamağa o qədər tez başlayarıq".Erich Fromm isə bənzər bir nöqtəni vurğulamaq məqsədiylə,ölüm acı çəkmək olaraq dərk edildikdə, "həqiqətən yaşamadan" ölmün dözülməyəcək bir şey olacağını bildirmişdir.

Burada vurğulanan əsas nöqtə,insanların ölüm anlayışını həyatlarının bir parçası hesab etmələri və onunla üzləşmənin əhəmiyyətli olmasıdır.Bunun əksinə ölümdən qaçmağa və ya onu yox saymağa çalışmaq,varlığımızı daha yaxşı anlamağımıza maneə törədəcək.Yaşadığımız əsr,çox əhəmiyyətli dəyişikliklərin,texnoloji irəliləyişlərin olduğu,həmçinin bunların bizə olduqca təsir göstərdiyi bir dövrdür. Ölüm və ölümlə əlaqədar anlayışların da sosial dəyişikliklərlə paralel olaraq fərqli konsepsiyaya daşındığını görürük.Məsələn,20-ci əsrin ilk yarısında,ölüm və bununla bağlı faktlar həyatın bir parçası olaraq qəbul edilir,hər yaşda hər yerdə ola biləcəyi düşünülür və normal qarşılanardı. Bu gün isə bunun dəyişdiyinə şahid oluruq:Ölüm anlayışı,mütəxəssislərin də vurğuladığı kimi xüsusilə Qərb cəmiyyətlərində tabu olaraq görülməyə;həyatdakı ən təməl hadisələrdən biri olmasına baxmayaraq ümumiyyətlə, görməzlikdən gəlinməyə başlandı.Buna qarşı bir çox Afrika cəmiyyətində isə insanlar ölümü,varlığın sonu və ya pozulması kimi deyil,ölümsüz bir prosesin parçası olaraq görməyə davam edir.

Ölüm qorxusu universal bir fakt olmasına və hər kəsin doğumdan etibarən belə bir qorxunu inkişaf etdirməyə meyilli olmasına baxmayaraq,bəzi insanların bu qorxunu çox səviyyədə və davamlı yaşadığı, bu qorxuyla başa çıxmaqda çətinlik çəkdiyi bir reallıqdır.Bu mövzuda aparılan elmi tədqiqatlara əsasən insanın özü və şəxsiyyəti ilə əlaqədar kafi yetkinliyə çatmamış olması,bu tərz qorxuları artıran faktordur.Əsas əhəmiyyətli olan isə ölümə verilən mənadır.Hamımız ölümə fərqli mənalar yükləyirik. Ümumilikdə,uşaqlar üçün ölüm ayrılıq,yeniyetmələrə görə isə itki mənasını verir.Gənclərin təxminən yarısının ölümü "digər dünya" olaraq qəbul etdiyi,bir qisminin isə ölümü mənfi duyğulara müvafiq gördüyü bildirilir.

Xüsusilə,qadınlar arasında ölümü "yox olma" və "digər dünya" şəklində qavrayanların daha çox ölüm qorxusu yaşadığını görürük.Bu isə bizi,müəyyən bir anlayışla əlaqədar və verdiyi mənanı dəyişdirmədiyimiz təqdirdə,onunla əlaqədar sahib olunan mənfi duyğuları da dəyişdirməyin çətin olduğu şərhinə aparır.Yəni ölümü yox olma kimi olduqca mənfi bir mənada açıqladıqda qorxu hissi keçiririk;bu qorxunu azaltmaq üçün ölümlə əlaqədar şərhimizi,yəni ona verdiyimiz mənanı dəyişdirməyimiz lazım gəldiyi ortaya çıxır.Ölümə və ölüm qorxusuna,mövcud yanaşmadan baxıldıqda onsuz da həqiqətin insanın özü yaratdığı bir şey olduğu,bu səbəbdən yenidən əvvəlki vəziyyətinə qayıdacağı və ya dəyişdiriləcəyi düşüncəsinin hakim olduğu görülür.Bu baxımdan,insanın ölüm qorxusunu həll etməsinə yardım etmək üçün onun ölümə verdiyi mənanı bilmək xüsusi əhəmiyyət daşıyır.Ölümü necə qəbul edir, onu necə düşünür,qorxuyla birlikdə hansı duyğuları yaşayır,inanc sistemlərində nələr var? kimi suallar, ölüm qorxusunu anlamağa və onunla baş etməyə köməkçi olmaq üçün faydalı məsləhətləri təqdim edə bilər.

 

Nərmin Quliyeva

Xəzər Universitetinin Psixologiya fakultəsinin tələbəsi

Go Back

Anasına Aşiq Oğullar...

Özünə qayıdır hər şey, özünə,anne-sevgisi
Günəş istisini çəkir içinə,
Küləklər hirsini çəkir içinə,
ətrini içinə çəkir çiçəklər.
Özünə qayıdır hər şey, özünə,
Qoy, ana, başımı qoyum dizinə,
mən də qayıtmışam…

 (Ramiz Rövşən) 

Bu hal nə zaman baş verir? Ümumiyyətlə, tez-tezmi təkrar olunur. Psixologiyada belə bir anlayış var: Psixoloji travma. Bu travma haqqında danışaq, amma kişilərin timsalında. Xanımlar inciməsinlər deyə.

Travma nədir? özünü hansı hallarda büruzə verir?

Öncə onu qeyd etmək istərdik ki, travma hələ uşaqlıqdan – hansısa xoşagəlməz hadisədən sonra yaranır. Valideynin övladına dediyi hər hansı bir düşünülməmiş söz travma şəklində onun gələcəkdə bir şəxsiyyət kimi formalaşmasına mənfi təsir göstərə bilər.  Bunun bəsit nümunəsini indinin özündə belə bir qisim valideynlərin övladlarına arzuolunmaz övlad olduqlarını az qala hər gün xatırlatmalarında görə bilərik. “Oğlan doğulmalıydın, sonra bildik qızsan”, “Səni istəmirdik, artıq gec idi, ona görə də dünyaya gətirdim”, bir az da qabağa gedib “sən doğulan günə daş düşəydi” və s.  formada etirazlarını bildirirlər.

Kimsə deyə  bilər: “Burada nə var ki? Ana qarğışı alqışdı, narahat olmağa dəyməz. Razıyıq, bu sözlərdən heç kim ölmür. Ancaq məsələ də burasındadır ki ölsəydi, ondan yaxşı olardı. Çünki həyatının qalan hissəsi bu sözün yaratmış olduğu duyğu və düşüncələr üzərində formalaşır. Dolayısı ilə uşaqların gələcəyini bu sözlər formalaşdırır. Artıq psixologiya elmi bunun doğru olduğunu bir fakt kimi ortaya qoyur və psixoloji travma kimi dəyərləndirir.

Yuxarıda valideynin övladına vurmuş olduğu bir travmatik situasiyanı xatırlatdıq. Məsələ bununla bitmir. Bitsəydi, nə dərdimiz qalacaqdı ki? Sonradan özümüzün qazandığımız, yəni “halal” travmalarımız da ortaya çıxır. Bunlardan ən geniş yayılmış olanı el dilində “sevgi travmaları” adlandırılan nəsnəni bir qədər dartışdırmaq istərdik. Baxaq içindən nələr çıxır və ya çıxarırıq.

“Sevgi travmaları” əsasən uşaqlıq dövründə formalaşır, yeniyetməlikdə daha da möhkəmlənir. Necə formalaşır? Məsələnin maraqlı tərəfi də bundan sonra gəlir.

Öncə onu qeyd edək ki, oğlan uşaqlarının böyük bir qisminin ilk sevgilisi öz doğmaca anaları olur. Bunu xırda bir müşahidə ilə valideynlər oğlan övladlarında müşahidə edə bilərlər. Ananı ataya qısqanmaq, atası kimi hərəkət etmək, ananın yanında ataya “şiddət”…

6 yaşına qədər bu hal uşaqlarda intensiv müşahidə edilir. 6 yaşdan sonra isə proses nisbətən səngiməyə başlayır. Psixoanalizdə buna latent (gizli) deyirlər. Elə həmin psixoanalizdə oğlanın anasına olan sevgisi “Edip kompleksi” adlandırılır. Bu ifadəni elmə Ziqmund Freyd gətirmişdi…

Rəvayətə görə, Çar Edip bilməyərəkdən atasını öldürüb anası ilə ailə qurur. Bu izdivacdan övladları dünyaya gəlir. Bir müddət sonra onların yaşadıqları şəhəri vəba xəstəliyi bürüyür. Kahinlərlə məsləhətləşmədən bəlli olur ki, oğul anasıyla evləndiyi üçün şəhər lənətlənib və xəstəlik yayılıb.  İnsanlar o şəhəri tərk edirlər. Edip gözlərini oyur, anası Lokaste isə özünü asır.

Freyd bu mifdə həqiqət payını axtarırdı. Hansı istiqamətdə? Uşaqların əks cinsdən olan valideynlərinə qarşı bəslədikləri sevgi istiqamətində.

Eyni situasiyaya qəbul etmək istəməsək belə, gündəlik həyatımızda rast gəlirik. Bir oğlanın özündən yaşca böyük xanımı sevməsi, bağçada tərbiyəçiyə, orta məktəbdə dərs deyən müəlliməsinə vurulmaları buna misal ola bilər.

Bu prosesin özündə qəribə məqamlar var. Hər insanın sevgi modeli özünəməxsusdur. Ancaq onların əksəriyyətini birləşdirən bir məqam var. Axtarsaq, onların böyük bir qismində ana ştrixini tapa bilərik. Bu nədən qaynaqlanır. Bizə bu lazımdımı?

Məsələ burasındadır ki, hamımız hələ uşaqlıqdanhəyatın fani olduğunu bilirik. “Bir gün gələn, bir gün gedər” deyib babalarımız. Ancaq uşaqlıqda biz ölümü qocalıqla bağlayırdıq. Yəni insan yalnız qocalanda ölür. Cavan ölümləri isə ölüm yox, “harasa gedib, gələcək” kimi anlayırdıq. Şüuraltı olaraq anamızın bizdən əvvəl öləcəyini düşünürdük. Ona görə də alternativlər axtarırdıq. Məsələn, anamızı gələcəkdə əvəz edə biləcək sevgilini. Tapdığımızda dayandıq, tapmayanda uzaqlaşdıq. Yenidən tapmaq üçün.

Mövzunu uzatmaq da olar. Misal üçün indinin özündə belə bəzən oğlanlar sevdiyi qıza “sən anam kimi deyilsən” deyə irad tuturlar. Başqa bir zamanda bu mövzuya yenidən qayıtmağa çalışarıq. Hələlik isə yazımızı Salam Sarvanın misraları ilə bitirmək istəyirik:

Mən səni sevmirəm, sənin qoynuna,

Səndən gizlənməyə girmişəm qadın!

 Elnur Rüstəmov

Psixologiya və Konsultasiya Mərkəzinin rəhbəri,

Ailə Psixoloqu

Go Back

BİZİ özündən QORU ATA!!!

Bir uşağın başına gələcək ,uşaqlığını əlindən alacaq və sonrakı inkişafı,həyatı, fərdi xarakteri və şəxsiyyət kimi formalaşmasına təsir edən ən böyük travmalardan biri də ailəiçi şiddət görməsi və ya məruz qalmasıdır.

Ata onun gözündə böyük bir məbəd idi… Ən güvənli sığınacaq,ən uca zirvə idi… Bütün problemlərin açarı idi Ata, bütün çətinlikləri asan edən idi onun gözlərində. Ata bir dağ idi, güvən dağı… Ən kiçik narahatlıqlarda qaçıb qollarına sığındığı idi… Ən yaxşı oyun yoldaşı idi. Qollarında göylərə qaldırıb,səmalarda uçuran idi… Ata yaxşı idi…  O atanı sevirdi,Ata böyük idi…

Bir gün o qollar yenə qalxdı. Sandı ki, yenə uçuş vaxtıdır, gözləri sevincdən böyüdü. Diksindi… O qalxmış qollar yumruq olaraq endikdə ananın üzərinə… O anda bitdi… Nə olduğunu anlamadı… Böyümüş gözlərindəki sevinci,qorxu təəccüb aldı… bu nə demək idi axı… düşünməyə başladı…

Ana ağlayırdı…

Pis idiki atanın etdiyi?

Ana niyə ağlayırdı?

Axı Ata pis şey etməz!…

Ananın rəngi dəyişib elə bil. Əsasən də gözünün aşağı hissəsində… Aa bəlkə ata da mənim boyama kitabımda qızları boyadığım kimi etmək istəyib… Oynamaq istəyib ana ilə bəlkə… Amma axı mən boya qələmləri ilə boyayırdım… Həm də ki, Ana mənə deyib ki,boyama kitabından başqa yeri boyamaq olmaz… Bəs elə isə… Ata niyə belə elədi ki?!.. O, istəsə mən ona verərdim boyama kitablarımı… Vallah verərdim… Ana da hirslənib ağlamazdı!  Ata bilməyib yəqin…

ATA SƏHV EDIB…

Mən səhv edəndə o həmişə məni bağışlayırdı. Anaya deməliyəm… Qaçıb anasına sarıldı… Ana ağlama,ata birdə belə etməz…Bağışla onu…

Ana bağışlamış kimi göründü… Oh,hər şey düzəlir deyəsən…

Amma Ata birdə etdi… Nədənsə son vaxtlar ana ilə oynamağı çox sevir… Amma bu mənim xoşuma gəlmir,nədə ananın. Bugun yenə ananın üzünü boyadı. Bu dəfə daha da çox.  Mən birdə boyamayacağam artıq,bəlkə ata da vaz keçər.  Heç bir oyunu sevmirəm artıq. Qərar verdim, Artıq bugündən OYUN OYNAMAYACAĞAM!!!

Ata evdə yox idi. Ana ağlayırdı yenə, paltarları da cırılmışdı biraz. Üzü yenə boyalı idi,ağzının kənarında qırmızı nəsə vardı. Ata hara getmişdi bəs? Mən həyətə gedəndə  axı evdə idi?!  Mən getdim deyə hirslənib anaya yəqin… Kaş getməzdim…  Qərar verdim,BUNDAN SONRA ANANIN YANINDAN GETMƏYƏCƏYƏM…

Mən hər gün biraz daha böyüyürəm amma atanın səhvləri heç qutarmır… Ana artıq ağlamır… Amma üzü yenə boyalı olur… Mənimlə  də çox az danışır. Hərdən gecələr məni qucaqlayıb biraz ağlayır. Anam ağlasın istəmirəm…

Ata harasa gedib-gəlir bu aralar. Deyəsən həkimə…Ata qışqırmır artıq. Ananın üzü həmişə öz rəngində olur. Evdə sakitçilikdi. Ata yaxşılaşır deyəsən…

Amma məncə O yaxşı deyil artıq…

Gecə yata bilmirəm,bəlkə də ona görə…

Çünki,yuxularımda

Ana hələ ağlayır… Ata hələ qışqırır…

Ata itələyir,Ana yıxılır..

Atanın “Güclü” qolları yenə göylərə qalxır…

Ananın üzü yenə boyanır…

BÜTÜN RƏNGLƏRƏ NİFRƏT EDİRƏM ARTIQ…

 

Fəridə Qasımova

AMEA,Genetik Ehtiyatlar İnstitutun doktorantı,kiçik elmi işçi

 

Go Back

20 nəticə göstərilir