Bu, senzuradırmı? 

Amerikadakı orta məktəblərin haqqı var ki, valideynlərin şikayəti əsasında kitabxanalarındakı bəzi bədii əsərlərin şagirdlərə verilməsini qadağan etsin.
Amerika Kitabxanaları Assosiasiyası isə bunu senzura adlandıraraq bildirir ki, məktəb senzorları əsasən narkotiklər və intiharlar barədə açıq yazan kitabları hədəfləyir, bunu yeniyetmə oxucuları zərərli təsirlərdən qorumaq zərurəti ilə izah edirlər.

Assosiasiya qadağan edilmiş bu cür kitablar haqda məlumatları ölkə boyu toplayıb onların adlarını bir qayda olaraq Amerikada “Qadağan Olunmuş Kitablar Həftəsi” – 22-28 sentyabr arasında elan edir.

Hərçənd assosiasiyanı bu "həftə" boyu "yalan yaymaqda" ittiham edənlər də var. Məsələn, mühafizəkar "Focus on the Family" (Ailəyə diqqət) təşkilatı həmin kitabların heç də qadağan edilmədiyini, sadəcə, bəzi yaş qrupları üçün məqsədəmüvafiq bilinmədiyini iddia edir.

“Qadağan Olunmuş Kitablar Həftəsi”ni keçirən Amerika Kitabxanalar Assosiasiyasının prezidenti Barbara Stripling bildirir ki, qadağa, barəsində valideynlərdən çoxlu şikayət daxil olmuş bədii kitablara şamil edilir.

Bu ilin qadağan olunmuş kitabları siyahısında ikinci yeri Sherman Alexie-nin “Yarımştat hindunun tamamilə həqiqi gündəliyi” (The Absolutely True Diary of a Part-Time Indian) kitabı tutur.

Birinci yerdə Dav Pilkey-nin “Kapitan Alt paltarı” (Captain Underpants) kitabıdır. Nyu York şəhər məktəbi bu kitabı 11 yaşlılar üçün qadağan siyahısına daxil edib, halbuki roman gənclər üçün əsərlər kateqoriyasında Amerika Milli Kitab Mükafatına layiq görülüb. On dörd yaşlı yeniyetmə haqqında olan bu kitabda alkoqol, yoxsulluq, zorakılıq, masturbasiya və özünəhəzz vermə səhnələrinin təsvirləri var.

Kitablar yox, kompüter oyunları təhlükəlidir

Naşirlər adətən belə qadağanlarda məntiq görmürlər. Məsələn, sözügedən kitabı Britaniyada çap etmiş Andersen Press nəşriyyatının redaktoru Charlie Sheppard deyir ki, o, bu əsərin 11 yaşlı oğlu tərəfindən oxunmasını istərdi.

Andersen Press gənclər üçün ziddiyyətli kitabların nəşri ilə məşhurdur. Yeniyetmə yazıçı Melvin Burgess-in “Narkoman” (Junk) romanını da bu nəşriyyat buraxıb.
Cənab Sheppard deyir ki, bu cür kitabların nəşrini davam etdirəcək.

Onun fikrincə, kitablar oxucuya təcrübə və emosiya verir. O deyir ki, yeniyetmələrin tərbiyəsindən narahat olanlar kitablara yox, kompüter oyunlarına diqqət yetirsinlər.
Yazıçı Jay Asher-in yeniyetmələr üçün “Niyənin 13 Niyəsi” (Thirteen Reasons Why) əsəri intihar barədədir və “New York Times” qəzetinin bestsellerlər siyahısında birincidir. Di gəl ki, bu kitab 2012-ci ildə qadağan edilmiş kitabların onluğuna düşüb.
Xanım Stripling bu əsərin məhz yeniyetmə intiharına aid olduğu üçün qadağan edildiyini bildirir, lakin əlavə edir ki, kitabların kimisə intihara təşviq etdiyi barədə dəlillər ortada deyil.

Qiraət azadlığı

O bildirir ki, yeniyetmə oxucuların özləri belə qadağaların əleyhinədirlər. Onlar deyirlər ki, “əgər bu kitabları oxumasaq, həyatın keşməkeşlərinə necə hazır ola bilərik?”
Amerika Kitabxanalar Assosiasiyası təkcə 2012-ci ildə 464 şikayət alıb. Təşkilat monitorinqə başladığı 1982-ci ildən bəri ona 11300 kitab barədə şikayətlər göndərilib. Xanım Stripling deyir ki, adətən barəsində şikayətlər edilən hər beş kitabdan biri qara siyahıya düşür.

Qadağan olunmuş kitablar siyahısında müntəzəm qaydada yer alan yazıçılar arasında JK Rowling, Mark Twain, Judy Blume, Stephen King, Maya Angelou və John Steinbeck kimi adlar var.

Qadağan Olunmuş Kitablar həftəsi Twitter müzakirəsi ilə  #bannedbooksweek, #bannedbookparty and #heroes ünvanında başlanıb.

Amerika Kitabxanalar Assosiasiyası özünün illik “Mənim qəhrəmanım” mükafatını qiraət hüququnu fədakarlıqla müdafiə edənlərə verəcək.

YouTube saytındakı xüsusi kanalda isə müəlliflər, kitabxanaçılar və oxucular özlərinin sevimli qadağan olunmuş kitabları barədə bəhs edəcəklər.

Ötən onilliklərdə qadağan olunmuş kitablar:

2000-2009

1. Harry Potter (silsilə) - JK Rowling
2. Alice (silsilə), müəllif Phyllis Reynolds Naylor
3. “Şokolad Müharibəsi” (The Chocolate War), müəllif Robert Cormier
4. “Və Tango doğuldu” (And Tango Makes Three), müəlliflər Justin Richardson və Peter Parnell
5. “Siçanlar və Adamlar” (Of Mice and Men), John Steinbeck
6. “Qəfəslənmiş quşlar niyə oxuyur?” (I Know Why the Caged Bird Sings) müəllif Maya Angelou
7. “Qorxulu hekayələr” silsiləsi (Scary Stories), müəllif Alvin Schwartz
8. “Allahın Qaranlığı” (His Dark Materials) fantastika silsiləsi, Philip Pullman
9. “ttyl, ttfn və l8r g8r” - Lauren Myracle
10. “Qarabəxtli qızın qüruru” (The Perks of Being a Wallflower) – müəllif Stephen Chbosky

1990-1999

“Qorxulu hekayələr” (Scary Stories) Alvin Schwartz
“Atamın otaq yoldaşı” (Daddy's Roommate) - Michael Willhoite
“Qəfəslənmiş quşlar niyə oxuyur?” (I Know Why the Caged Bird Sings) müəllif Maya Angelou
“Şokalad Müharibəsi” (The Chocolate War), müəllif Robert Cormier
“Heklberri Finnin Macəraları” (The Adventures of Huckleberry Finn) - Mark Twain
“Siçanlar və Adamlar” (Of Mice and Men), John Steinbeck
“Əbədi” (Forever) - Judy Blume
“Terrabitiya körpüsü” (Bridge to Terabithia) - Katherine Paterson
“Heather-in iki anası” (Heather Has Two Mommies)- Leslea Newman
“Çovdarlıqda uçurumdan qoruyan” (The Catcher in the Rye) - JD Salinger

Tam siyahını Amerika Kitabxanalar Assosiasiyasının (American Library Association) internet saytında görə bilərsiniz.

azadliq.org

Yaxın dövrlərə qədər insanlar uşağın cinsiyyətinin ananın hüceyrələri tərəfindən müəyyən edildiyini düşünürdülər və ya ana ilə atadan gələn hüceyrələrin birlikdə cinsiyyəti müəyyən etdiklərini zənn edirdilər. Ancaq Quranda bu barədə fərqli məlumat verilmiş və erkəklik-dişiliyin “bətnə tökülən nütfədən” yaradıldığı bildirilmişdir: “Hər bir cütü erkək və dişi yaradan Odur - nütfədən (döl yatağına) axıb tökülərkən...” (Nəcm surəsi, 45-46)

Allahın Quranda verdiyi bu məlumatın doğruluğu genetika və mikrobiologiya kimi elmlərin inkişafı ilə elmi tərəfdən də sübut edildi. Cinsiyyətin tamamilə kişidən gələn sperma hüceyrələri tərəfindən müəyyən edildiyi, qadının isə bu işdə heç bir rol daşımadığı məlum oldu.

Gələcək valideynlər çox vaxt körpənin cinsiyyətinin əvvəlcədən planlanmasını istəyirlər. Bu məsələ hələ də aktual olaraq qalır. Amma bunu da bilmək lazımdır ki, gələcək körpənin cinsinin əvvəlcədən müəyyənləşdirilməsinin 100%-li metodu yoxdur.

Cinsiyyətin müəyyən edilməsində əsas amil xromosomlardır. İnsan quruluşunu müəyyən edən 46 xromosomdan ikisi cinsiyyət xromosomu adlanır. Bu iki xromosom kişidə XY, qadında isə XX kimidir. Bunun səbəbi xromosomların bu hərflərə bənzədilməsidir. Y xromosomu kişi, X xromosomu isə qadın genlərini daşıyır.

Bir insanın əmələ gəlməsi kişi və qadında cütlər halında yerləşən bu xromosomlardan bir dənəsinin birləşməsilə başlayır. Qadında yumurtalığın mayalanması ərəfəsində iki yerə bölünən hüceyrənin hər iki hissəsi də X xromosomunu daşıyır. Kişidə iki yerə ayrılan hüceyrə X və Y xromosomları daşıyan iki fərqli sperma əmələ gətirir. Əgər qadındakı X xromosomu kişidəki X xromosomu daşıyan sperma ilə birləşərsə, doğulacaq uşaq qız olacaqdır. Əgər Y xromosomu daşıyan sperma ilə birləşsə, onda doğulacaq uşaq oğlan olacaq.

Yəni doğulacaq uşağın cinsiyyəti kişidəki xromosomların hansının qadının yumurtası ilə birləşəcəyindən asılıdır.

Şübhəsiz, genetika elmi meydana gələnədək, yəni XX əsrə qədər bunların heç biri məlum deyildi. Bir çox ölkələrdə, bir çox xalqlar arasında hətta belə bir yanlış inanc geniş yayılmışdı ki, uşağın cinsiyyətini guya qadın müəyyən edir, yəni körpənin qız yaxud oğlan olması guya anadan asılıdır. Qız uşağı doğan qadınların qınanması, onların bəzən incidilməsi və alçaldılması məhz bu yanlış təsəvvürlərdən irəli gəlirdi.

Halbuki Quranda insanlara genlərin kəşfindən 14 əsr əvvəl bu batil inancı təkzib edən bir məlumat verilib, cinsiyyətin mənşəyinin qadın deyil, kişidən gələn nütfə olduğu bildirilir.

Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, uşağın oğlan və ya qız olmasını əvvəlcədən müəyyənləşdirmək mümkün deyil. Amma bu yöndə aparılmış araşdırmalar göstərir ki, bəzi addımlar atmaqla bu istəyə doğru addımlamaq olar. Bu addımların atılması isə yenə də kişilərdən asılıdır, qadınlar heç bir rola malik deyillər.

Qadınlarda yumurta hüceyrəsinin yaranma dövrü menstruasiya (aybaşı) günündən sonra 12-16-cı günlərdə olur. Yəni menstruasiya dövrünün 14-cü günündə toxum hüceyrəsi yetkinləşir və mayalanmaya hazır olur, yumurtalıqdan çıxır, uşaqlıq yoluna (fallopian) düşür. Burada isə 24 saata qədər aktivliyini qoruyur. Bu zaman ərzində heç bir mayalanma yaranmasa, hüceyrə həyat qabiliyyətini itirir və uşaqlıq ifrazatı ilə xaric olur.

Kişi-qadın yaxınlığı zamanı qadının uşaqlıq yoluna 400 milyona yaxın spermatazoid ifraz edilir. Onun qadın orqanizmində qalan hissəsi uşaqlıq yolu ilə uşaqlıq boşluğuna, oradan isə fallopian yollarından birinə daxil olur. Onların da həyat qabiliyyəti 48 saat olur.

Qadınlarda yumurta hüceyrəsinin yaranma dövrü bədən temperaturunun izlənməsi, UZİ ilə yumurtalıqlara baxma və Luteinize Edici Hormon (LH) yüksəlməsi ilə müəyyən edilir. Yumurta hüceyrəsinin yaranma dövrünün ilk 14 günündə bədən temperaturu 36-37 dərəcədir. Hüceyrənin yaranma zamanından sonrakı günlərdə isə bədən temperaturu 37 dərəcədən artıq olur.

Araşdırma zamanı müəyyən edilib ki, oğlan uşağı istəyən cütlər yumurta hüceyrəsinin yaranma gününə yaxın və yumurta hüceyrəsinin yaranma günlərində cinsi əlaqəyə girməlidirlər. Qız uşağı istəyənlər isə yumurta hüceyrəsinin yaranma günündən 3-4 gün əvvəl cinsi əlaqədə olmalıdırlar.

Bu müddətlər ərzində isə oğlan uşağı istəyən kişilər kalium və natriumla zəngin qidalar (banan, quru lobya, noxud, mərcimək, ərik, ananas, qırmızı və ağ ət və.s), qız uşağı istəyənlər isə kalsium və maqneziumla zəngin qidalar (süd və süd məhsulları, yumurta, kartof, xəmir məmulatları, südlü şirniyyatlar və.s) yeməlidirlər. Birinci qidaların yeyilməsi zamanı kişilərdə “Y”, ikincilərdə isə “X” xromosomlarının gücü daha artıq olur. Amma yenə qeyd edirik ki, bu, 100%-lik nəticə deyil.

Nigar Kazımlı 

faktxeber.com

– Bir dəqiqə! Mənə elə bir söz deyin ki, sabaha qədər rahat ola bilim. Yoxsa görüşməyimiz mümkünsüz olar. Ölmək istəyirəm, bezmişəm həyatdan. Hamıya nifrət edirəm! 

Çıxılmaz vəziyyətdə qalmışdı. Gerçəkdən həyatda elə bir sehrli söz varmı ki, onunla bütöv yaşamı dəyişmək mümkün olsun? Bəlkə də var! Sadəcə həmin situasiyada, hansı sözü demək lazım olduğunu düşünəndə insan çətinə düşür. Bütün hallarda xanımı sabaha qədər bir cümlə ilə ovutmaq lazım idi. O anda beyninə gələn tək fikir gəldi!

- Xanım, mümkünsə ölməyi görüşümüzə qədər təxirə salaq. Qoy bu da bizim sonuncu şansımız olsun...

***

Ev onun üçün bu dünyanın ən sakit guşəsi idi. Bu guşəni tapmaq üçün yaşamı boyu baş vurmadığı yer qalmamışdı. Tam otuz yaşında  istədiyinə çatdı. Yuva tapmadı, onu qurdu. Demək olar ki, sıfırdan. O isti yuvanı, bir qism insanlar bir ömür boyu tapmaqda, başqa bir qism isə tapdıqlarını dəyərləndirməkdə çətinlik çəkirlər. Bu yer məhbəs də ola bilər, dünyanın ən səfalı yeri də! Hər əlbisə hər insana yaraşmadığı kimi, hər məkan da hər insana uyğun ola bilməz. Önəmli olan özünü o yuvada necə hiss etməyindir. Üçqatlı villada göz yaşı axıdan, hüzur tapmayan insanlar da gördü, avtomobil qarajında dörd nəfərdən ibarət xöşbəxt bir ailənin var olduğunu da! Həyat da, zatən bu mənfi ilə müsbət arasında məsafədən başqa bir şey deyil.  Növbəti səhərə qədər bu məsafəni qət etdi... 

***

– Arvadından ayrılıb. Artıq üç ildir ayrı yaşayırlar. Mən də hər dəfə ona “arvadının yanına qayıt” deyirdim. İnanın, onu ailəsinə qaytarmaq üçün əlimdən gələn hər bir şeyi etmişəm. Ancaq hələ ki, alınmır.

– Arvadının yanına qaytarmaq istəyinizin səbəbini necə izah edərdiniz?

– O zaman rahat olaram. Bilərəm ki, həyatında bir mən, bir də arvadı var. Bu vəziyyətdə çoxlu qızlarla görüşür, bu da məni çox əsəbiləşdirir. Onun ətrafında qızlar çoxdur. Özüm görmüşəm. Ona görə də çox vaxt qısqanclığım tuturdu,  tez-tez zəng vurub onu bezdirirdim. Ona görə də onun arvadına qayıtmasını istəyirəm!

***

– Həyat yoldaşınızın Sizə övladı kimi yanaşması, Sizi qıcıqlandırmırki?

– Çox qıcıqlandırır! Artıq bezmişəm! Özümü xanım kimi hiss etmək istəyirəm. Bəlkə də, o mənə bir xanım kimi yanaşsaydı, bu cür vəziyyət yaranmazdı. Ona görə də artıq onu görmək belə istəmirəm. Sizə bir şeyi də deyim, biz yatağımızı da çoxdan ayırmışıq.

– Təşəbbüskar kim oldu?

– Özüm! Sadəcə onu istəmirəm. Onunla özümü qadın kimi hiss etmirəm! Mən qadın olmaq  istəyirəm!

***

– Nə zamandan xoşbəxtlik axtarışındasınız?

– Özümü tanıyandan...  İstədiyim adamla ailə qurmağıma icazə verilməyən gündən...

***

– Başqaları ilə danışarkən, Sizə rahatlıq verən nə olur?

– Heç nə! Mən bunu rahatlıq əldə etmək üçün etmirəm. Sadəcə mənə belə xoşdur. Ürəyim istəyir. Ərimdən qisas alıram. Görmədiyim diqqəti görürəm. 

***

Hər kəs xoşbəxt olmaq istəyir. Həyat, xoşbəxtliyi yaşamın müəyyən dönəmlərində hər bir insana dadızdırır. Ancaq onu doyunca yaşamaq hələ heç bir bəndəyə qismət olmayıb, yəqin ki, bundan sonra da olmayacaq. Çünki, bu İlahi harmoniyanın pozulması, bəlkə də həyatın sonu olardı. Bizə qalan mübarizə aparmaqdır. Hərçənd ki, apardığımız mübarizədə sonun nədən ibarət olduğunu gözəl bilirik. Ancaq buna baxmayaraq, yenə içində nələrsə tapıb onun uğrunda yaşayırıq. Öncə ana-ata, sonra sevdiyin insan, sonra övlad, nəvə, nəticə və başqa yaxınlar... Bəhanələr qurtardıqda ölüm də gerçəkləşir. Ağır xəstələrlə iş prosesində ən yaxşı həkim, ən yaxşı ümid verəndir. Xəstə öləcəyini gözəl bilir. Bu məqamda kiminsə ona yalnız ümid verməyini istəyir.

***

X Lady-də bütün yer kürəsində yaşayan xanımlar kimi xoşbəxt olmağı arzulayırdı. Bütün sonrakı həyatını da onun üzərində qurmağa çalışmışdı. Bu istiqamətdə oxudu, təhsil aldı, ailə qurdu, gərəkən çox şeyləri etdi. Sonda nə oldu? Dediklərinin hər birini həyata keçirməsinə baxmayaraq etdiklərinin heç birində xoşbəxtliyi tapa bilmədi....

***

"– Mümkünsə qəbulunuza gəlmək istəyərdim. Nə zaman mümkündür? İndi gələ bilərəmmi?!
– Xanım, artıq iş gününü sonudur və mən getməyə hazırlaşıram.
– Bəs sabah necə, alınarmı ?!
– Sizə necə müraciət edə bilərəm?
– X Lady! "

***

"Şəkillərə nəzər yetirməyə başladı. İlkin olaraq xüsusi bir şey diqqətini çəkmədi. Şəkillərə birdə baxdı. Baxdı, bu dəfə dəhşətə gəldi....."

Müəllif: Elnur Rüstəmov

“Romanın adından üz qapağına qədər hər xırda detalda oxucunu silkələyəcək bir nüans var. Cəmiyyətimizdə baş verən hadisələr, gənclərin dünyaya baxışı, gəncliyin çarəsizliyi, insani münasibətlər, istedadlı insanlara cəmiyyətin laqeydliyi ön plandadır. Kitab hələ çap olunmamış romanın adı ilə bağlı başlayan müzakirələr xoşuma gəldi. Oxucunu maraqlandıra bilmək çox önəmlidir. Onu da deyim ki, romanda erotik detallar çoxdur. Yaşı 18-dən aşağı olan oxucularıma, növbəti kitaba qədər gözləməyi tövsiyə edirəm. Reallıqla təxəyyül arasında başını itirən oxuculara isə səbir arzulayıram. Əminliklə deyirəm ki, hər bir oxucu öz istədiyini bu kitabdan tapa biləcək.”

 “Qadın corabları” müəllifin 6-cı bədii kitabıdır.

 kulis.az

Narınc Uşaq Psixologiya Mərkəzinin və Psixoloq Narınc Rüstəmovanın yeni uğurunu sizlərə təqdim edirik! Beləliklə, çoxdandır yolu gözlənilən kitab axır ki,işıq üzü gördü!

Sevincini bizimlə bölüşən Müəllif,bildirdi ki : " Bu kitabın ərsəyə gəlməsində zəhməti olan hər kəsə dərin minnətdarlığımı bildirirəm. Kitabın hər hissəsinin üzərində zəhmətlə, qayğıkeşliklə çalışdıq. Çalışdıq ki, oxuculara rahat, anlaşılan, aydın və faydalı olsun... Kağızının isə "köhnə kitab" dediyimiz bambuk effektli maxerni materialda olması oxucularımıza və əməyə verilən dəyərdir. Rahatlıqla qatlayaraq ev işləri ilə məşğul olarkən belə oxuya biləcəksiniz... İnşallah oxuyub dəyərli fikirlərinizi mənimlə paylaşsanız şad olaram..."

Narınc xanımın müəlliflik etdiyi "UŞAQ PSİXOLOGİYASI" kitabı, rahat,maksimum sadə və anlaşıqlı dili ilə əminik ki, valideynlərin və psixoloqların stolüstü kitabına çevriləcək!

Kitabı əldə etmək istəyənlər Noyabrın 1-nə qədər mərkəzimizin ofislərinə yaxınlaşa bilər. Noyabrın 1-dən sonra bütün kitab köşklərində satışda olacaq.

9 mikrorayon ofisi: Mir Cəlal küç 51C (Elmed klinikasının yanında); tel: (012) 480 40 16 və 055/070 254 27 00
Nizami rayonu ofisi üçün: Qara Qarayev küç 57/59 (Xalqlar Dostluğu metrosunun yaxınlığında) tel: (012) 480 47 81 və 055 258 27 00

MS (dağınıq skleroz) xəstəliyi və  xəstələrin psixologiyası

Bir MS xəstəsi, MS'i bu örnəklə ifadə edir:"Elektrik kabellərini düşünün.Tellərin üzəri, izolyasiyanı təmin edən plastiklə örtülüdür.Müəyyən səbəbdən kabellərin üzərindəki plastik qopur və ya bəzən açılır.Bu vəziyyətdə açıq tellər bir-birinə dəyir və elektrik qapanması olur.İnsan bədənində da minlərlə kilometr sinir var və bu sinirlərin üzəri mielin deyilən yağlı bir maddə ilə örtülüdür. MS`də bu mielin bəzən yox olur və bədəndə sanki elektrik qapanması yaranır. "

MS xəstəliyi,digər bir adı ilə multiple (dağınıq) skleroz,beyin və onurğa iliyi (mərkəzi sinir sistemi) xəstəliyidir.Bu xəstəliyə multiple skleroz deyilməsinin səbəbi xəstəliyin beyin və onurğanın bir çox yerində sərtləşmiş toxumalar meydana gətirməsidir.Mərkəzi sinir sistemi sinirlər boyunca bədənimizin müxtəlif yerlərində elektrik siqnalları göndərən bir telefon stansiyası kimidir.Bu siqnallar şüurlu və şüursuz bütün hərəkətlərimizi idarə edir.MS xəstəliyi də bu siqnalların düzgün bir şəkildə çatdırılmasını pozur.Sağlam sinir liflərinin çoxu siqnalların çatdırılmasını asanlaşdıran mielin deyilən yağlı bir maddə ilə əhatə olunmuşdur.Bu toxuma sinir liflərinin elektrik siqnallarını çatdırmasına kömək edir.MS xəstəliyində mielin parçalanır və mielinin yeri sərtləşmiş toxumalarla əvəz olunur.Beləcə siqnalın keçidi maneə törədir və ya ilişir.Nəticədə bədən funksiyaları nəzarət olunmur,çünki siqnallar səhv yerə getdiyi üçün lazım olduğu şəkildə göndərilə bilmir.

MS xəstəliyi tibb baxımından hələ də qeyri-müəyyənliklə zəngin olsa da xəstələrin psixologiyasını da yaxşı dəyərləndirmək lazımdır.Hər xəstə həm xəstəliyinin vəziyyətiylə,həm də fərdi davranışlarıyla doğru olaraq fərqli reaksiyalar verir,fərqli şəkildə təsirlənir.

Xəstələr, ilk öncə xəstəliyi imtina, üsyan və qəzəb reaksiyaları verirlər. Bunu xəstələrin davranışlarında da müşahidə etmək mümkündür.Daha sonra qəbul etmə və narahatlıq vəziyyəti ortaya çıxır."İndi nə olacaq?başıma nələr gələcək?yaxınlarım,yoldaşım dostum eşitsə nə olar?xəstəliyim irəliləsə mənə necə davranarlar?tək qalaram?" kimi bir çox suallar ortaya çıxır və bu sualların cavabları da çox zaman  mənfi xarakter daşıyır.Xəstələrin bir çoxu xəstəliyini öyrəndikdən sonra diqqətə çarpan reaksiyalar verirlər. Bunları müəyyən mərhələlərdə ifadə etmək olar:

1.Şok mərhələsi - MS diaqnozunu öyrəndikdə həm xəstəliyə aid məlumatsızlıq,həm də qeyri-müəyyənlik səbəbiylə yaşanan şok vəziyyəti

2.İnkar mərhələsi - Xəstəliyi qəbul etməmək,"yanlış diaqnoz qoyulmuşdur" gözləntisinin ortaya çıxdığı mərhələ

3.Qəzəb mərhələsi - "Niyə mən,bu xəstəlik niyə məni tapdı" şəklində sorğulamaların edildiyi və başına gələnlərə dair qəzəb hiss etdiyi mərhələ

4.Pozitiv düşünmə mərhələsi - "Həkimə gedib yoxlansam,dərmanları nizamlı istifadə etsəm mütləq sağalaram və bir daha xəstələnmərəm.Olmamalıyam.Bu mənim başıma gəldisə,mütləq qurtuluş yolu var" düşüncələriylə xəstəliyə və ətrafdakılara qarşı pozitiv düşünmə mərhələsi

5.Depressiya və anksiyetə mərhələsi - "Hər şey mənfiyə doğru dəyişəcək,bu xəstəliklə necə mübarizə aparacam,uşaqlarım var,onlara kim baxacaq" narahatlığı ilə gələcəyə yönəlik neqativ narahatlıqların və buna bağlı depressiyanın ortaya çıxdığı mərhələ

6.Qəbul etmə və mübarizə aparma mərhələsi  - Xəstələrin köməyə açıq və şüurlu olduqları dövrdür. Artıq xəstəliklərini tanıyır və xəstəliklərini yaşamağa qarşı olan maneə kimi dəyərləndirmirlər.Qəbul ediblər.Terapiya ilə məşğul olan həkimlərin təkliflərini diqqətlə tətbiq edir,mübarizə aparır,digər xəstələrə kömək etməyə çalışırlar.Hətta xəstəliklərinə baxmayaraq həyata bağlanır və əldə etdikləri müvəffəqiyyətləri digər insanlarla paylaşmaqdan zövq alırlar.

Hər xəstənin bu mərhələləri keçirmək və son mərhələ olan qəbul etmə və mübarizə mərhələsinə çatma müddəti fərqlidir.Bu prosesi sürətləndirmək və qarşılaşacaq problemlərlə daha asan mübarizə etmək üçün psixoloji dəstək çox əhəmiyyətlidir.

MS xəstələrinin bilmələri lazım olan ən əhəmiyyətli şey, psixoloji və fiziki olaraq bu xəstəliyi necə idarə edəcəkləridir.Bu da ancaq mütəxəssis bir qrupun təqibində olan prosesdir.Doğru insanlardan doğru məlumatları əldə etmək,xəstəliyin ataklarını tanımaq və bu atakları ən yaxşı şəkildə idarə etmək,həkimlərin təklifiylə tibbi müalicəni təşkil edərək təqib etmək kimi bir çox baxımdan doğru addımlar atıldıqda MS'in təsirlərini mümkün qədər asan keçirmək mümkündür.

MS xəstələrinə:

Bu xəstəliklə ilk qarşılaşdığınızda keçirdiyiniz narahatlıq,qorxu hissi və bu kimi müşahidə edilən bir çox hallar təbiidir.Çünki o ana qədər bəlkə də adını belə eşitmədiyiniz bir xəstəliyə tutulduğunuzu və bunun ömür boyu davam edəcəyini öyrənirsiniz.Bu xəstəliyə qarşı necə bir duyğu inkişaf etdirməniz üçün qəti qaydalar yoxdur və kimsə sizin nə hiss edəcəyinizi,necə qarşılayacağınızı təyin edə bilməz.Xəstəliyə qarşı reaksiyanız tamamilə sizin hadisəni qavrama formanızdan asılıdır.

Bəzi MS xəstələri bu xəstəliyə tutulmanın öz cinayətləri olduğunu,özlərinə yaxşı baxmadıqları üçün başlarına gəldiyini düşünə bilərlər və ya cəzalandırıldığına inanan xəstə sayı da çoxdur.Halbuki gerçək bunların heç birisi deyil və başınıza gələn xəstəlik eynilə digər xəstəliklər kimi bir vəziyyətdir və sizin günahınız deyil.

Xəstəliyinizi başqalarına söyləmək və ya söyləməmək tamamilə sizin ixtiyarınızdadır.Bu sizə aid bir məlumatdır və lazım olmadıqca başqaları ilə bölüşmək istəməyə bilərsiniz.Bu son dərəcə təbii bir vəziyyətdir.Ancaq xatırlatmaqda fayda var ki;sevinclər paylaşıldıqca çoxalar,kədərlər paylaşıldıqca azalar.Zaman-zaman MS xəstələriylə bir araya gəlmək,onların bu səfərdə necə yol aldıqlarını müşahidə etmək, təcrübə toplamaq və mübarizə üsullarını onlardan dinləmək tək olmadığınıza imkan verir. Həyatınızda yeri olan insanlar,yaxınlarınız xəstəliyinizin bilərsə sizə necə kömək ola biləcəkləri mövzusunda onları məlumatlandırsanız köməyə ehtiyacınız olduqda doğru istiqamət göstərə bilər və gərəksiz suallarla ya da narahatlıqlarla sizi qəzəbləndirməzlər.

Hər kəs sizi anlamaya bilər,bu da təbiidir.Onları günahlandırmaq və ya hirslənmək haqsızlıq olar.Çünki sizi anlamaları da sizin onlara xəstəliyinizin doğru anlatmanızla əlaqədardır.Vəziyyətinizi saxlayaraq,sizi anlamalarını gözləyin.

MS xəstəliyinə adaptasiya olmağınız zaman ala bilər,təbiidir və tələsməyə ehtiyac yoxdur.Özünüzə bir az zaman tanıyın.Xəstəliyin gedişatı ilə əlaqədar fiziki problemlər mövzusunda həkimlər sizi məlumatlandıracaq və müalicənizi aparacaq.Siz həyatınıza davam edə bilər,sosial həyatınızı davam etdirə bilərsiniz.Hətta bu xəstəliyə tutulduqdan sonra bir çox MS xəstəsi həyatı yaxşı yaşamağa başladıqlarını ifadə edib.Siz də sevdiyiniz mövzuları həyatınıza daxil edə və hər anınızın dadını çıxararaq yaşamağa davam edə bilərsiniz.

Nərmin Quliyeva

Xəzər Universitetinin psixologiya fakültəsinin tələbəsi

1.Hissə
Yığma düşərgə təcrübələri

Bu kitab həqiqətlərə və hadisələrə bağlı bir açıqlama vermə
iddiasında deyil, milyonlarla məhbusun təkrar-təkrar yaşadığı
fərdi təcrübələrin xülasəsidir. Bu bir yığma düşərgənin, orada olub
sağ qalmağı bacaranlardan biri tərəfindən danışılan daxili
hekayədir. Bu hekayənin mövzusu zatən kifayət qədər bəhs edilən
(yenə də kifayət qədər inanılmayan) böyük dəhşətlər deyil,
yaşanılan saysız kiçik ağrılardır. Başqa bir deyimlə bu kitab bu
suala cavab verməyə çalışacaq: Sadə bir məhbusun zehnində
canlandırdığı şəkildə bir yığma düşərgədəki gündəlik həyat necə
bir şeydir?

Burada bəhs edilən hadisələrin çoxu böyük və məşhur
yığma düşərgələrində deyil, həqiqi məhv əməliyyatlarının
çoxunun reallaşdığı kiçik düşərgələrdə keçmişdir. Bu hekayə
böyük qəhrəmanların yaxud şəhidlərin ağrılarını və ölümlərini
danışmadığı kimi, Kapoların (xüsusi imtiyazları olan və vəkil
olaraq hərəkət edən məhbuslar) və ya məşhur məhbusların da
hekayəsi deyil. Bu səbəblə güclü olanın ağrılarını deyil, qeydlərə
keçməyən o böyük adsız qurbanlar ordusunun özverilərini,
çarmıxa çəkilmələrini və ölümlərini mövzu olaraq seçmişdir. Bu
ordu, qollarında heç bir ayırdedici işarə daşımayan və Kapolar
tərəfindən həqiqətən kiçildilən adi məhbuslardan meydana
gəlməkdə idi.

Bu sadə məhbusların yeməyə heç bir şeyləri olmamasına
rəğmən Kapolar heç bir zaman ac qalmamışdır; əslində
Kapolardan bir çoxu yığma düşərgələrində həyatlarının əvvəlki
mərhələlərində olduğundan daha yaxşı bir həyat sürmüşlər.
Əksəriyyətlə məhbuslara qarşı nəzarətçilər daha qatı davranırlar 
və məhbusları SS adamlarından daha qəddarcasına döyürdülər.
Bu Kapolar əlbəttə insanlığı belə bir işə uyğun olan məhbuslar
arasından seçilir və özlərindən gözlənəni etmədikləri təqdirdə
həmin an vəzifədən alınırdılar. Bu insanlar, Kapo səlahiyyətini
alar-almaz, SS adamlarından və düşərgə gözətçilərindən heç bir
fərqləri qalmırdı: bu səbəblə bənzər bir psixoloji təməldə
mühakimə oluna bilərlər. Kənardan baxan biri üçün düşərgə
həyatına bağlı duyğusallıq və ağrı ilə qarışıq yanlış fikrə
sahiblənmək asandır. Çünki məhbuslar arasında suverən olan
çətin mövcudluq davası mövzusunda o qədər də çox bir şey
bilməz. Bu, gündəlik çörək üçün, həyatın özü üçün, insanın öz
yaşamı yaxud bir dostunun yaşamı üçün verilən amansız bir
mübarizə idi. Rəsmi qaynaqlara əsasən bəlli sayda məhbusun
başqa bir düşərgəyə nəql olaraq açıqlanan bir sövq hadisəsini ələ
alaq. Halbuki, həqiqətdə bu sövqün son çatış yerinin qaz otaqları
olduğunu təsəvvürünə gətirmək heç də çətin deyildi.
Çalışa bilməyəcək qədər xəstə ya da zəif olan məhbuslar
qaz otaqları və krematoryumlar olan kiçik mərkəzi yığma
düşərgələrindən birinə göndərilirdi. Gedəcəkləri yeri təyin etmək
üçün edilən əməliyyatı bütün məhbuslar və ya qruplar arasında
amansız bir mübarizə işarəsi olurdu. Vacib olan tək şey insanın
öz adının və dostunun adının qurbanlar siyahısında keçilməsi idi,
buna rəğmən hər kəs xilas olunan hər bir insan üçün bir başqa
qurbanın olması gərəkdiyini də bilirdi.

Hər bir sövq zamanı bəlli sayda məhbusun getməsi
qaçınılmaz idi. Kimin gedəcəyi həqiqətən əhəmiyyət kəsb etmirdi,
çünki məhbuslardan hər biri nömrədən başqa bir şey deyildi.
Yığma düşərgələrin girişlərində bütün sənədlər və bütün əşyalar
alınırdı (ən azından Auschwitz yığma düşərgəsində üsul bu idi).
Bu səbəblə hər məhbus saxta bir ad və peşə uydurma fürsətinə
sahib idi və müxtəlif məqsədlərlə də bir çoxu bunu edirdi.

Səlahiyyətlilərin maraqlandığı tək şey məhbusların nömrələri idi.
Bu nömrələrin bir çoxu bədənə damğa vasitəsilə yazılır, həmçinin
paltarların da üzərinə yazılması lazım gəlirdi. Bir məhbus
haqqında xəbər vermək istəyən nəzarətçinin məhbusun nömrəsinə
baxması kifayət idi (belə baxışlardan necə də qorxardıq). Bu
məqsədlə qətiyyətlə məhbusdan adını soruşmazdılar.
Sövq üçün hərəkət etmək üzrə olan konvoya qayıtsaq
burada heç kimin əxlaqi problemlərə baş yormağa nə zamanı, nə
də arzusu vardı. Hər kəsin düşündüyü tək bir şey idi: Evində onu
gözləyən ailəsi üçün yaşamaq və dostlarını qurtarmaq. ..........

Kitabı əldə etmək üçün  tel; 012 480-36-29; 055 257-27-00  nömrələri ilə əlaqə saxlaya bilərsiniz. Qiyməti 5 AZN

Cənnət və cəhənnəm mövzularına böyük maraq duyan və həyatını ona görə qurmaq məqsədi daşıyan bir adam İlyas peyğəmbərdən soruşmuş: “Cəhənnəm haradadır? Cənnət haradadır?”
İlyas Peyğəmbər cavab vermədən adamın əlindən tutmuş və onu qaranlıq yollardan keçirərək bir saraya gətirmiş. Bəzəkli dəmir qapını keçərək bəziləri ləl-cəvahiratla bəzənmiş otaqlardan ibarət saraya daxil olduqdan sonra, zəngin və yoxsul insanlarla dolu böyük bir otağa girmişlər. Otağın ortasında atəşin üstündə böyük bir şorba qazanı varmış. Yavaş-yavaş qaynayan qazandan otağa çox gözəl qoxu yayılırmış. Qazanın ətrafında isə çökük yanaqlı, boş gözlərlə baxan insanlar şorbadan paylarını almaq üçün gözləyirmişlər... Qaşıq, dəmirdən hazırlanmış böyük bir çuxur bölümdən, çox uzun bir sapdan və ucunda da balaca taxta bir tutacaqdan ibarət idi. Ac insanlar qazanın ətrafında dava salaraq şorbadan paylarını almağa çalışır... amma heç biri buna nail olmurmuş. Ağır qaşığı qazandan qaldırmaq çox çətin imiş. Həm də qaşığın sapı çox uzun olduğu üçün ən qüvvətli adam belə qaşığı ağzına qədər gətirə bilmirmiş. Nə olursa-olsun şorbanı içməyə çalışanlar isə qollarını, üzlərini yandırır və ya şorbanı digərlərinin üzərinə tökürmüş... Üstəlik, bir-birlərinə bağırır, dava edir və aclıqlarını aradan qaldırmaq üçün istifadə etməli olduqları qaşıqlarla bir-birlərini vururlarmış...
İlyas peyğəmbər yanındakı adamı qolundan tutaraq, “Bax, budur, cəhənnəm”, – demiş...
Daha sonra o otaqdan çıxmışlar və bir müddət sonra cəhənnəmdəkilərin bağırtılarını duymaz olmuşlar. Qaranlıq yollardan keçərək qət etdikləri uzun yolçuluqdan sonra başqa bir otağa girmişlər. Bu otaq daha öncəki otağın bənzəri imiş, ortada şorba qazanı, ətrafında nəhəng qaşıqları ilə insanlar varmış. Fəqət, burdakı insanlar yaxşı bəslənmiş görünürdülər. Qaşıq səslərindən başqa yalnız sakit, xoşbəxt bir ünsiyyət duyulmaqda idi. Şorbanı hər zaman iki adam birlikdə yeyirlərmiş. Biri qaşığı şorbaya salır və qarşısındakına yedirdirmiş. Əgər qaşıq bir adam üçün çox ağır olurdusa, digər iki adam bunlara yardımçı olurmuş. Bu şəkildə hər kəs dava salmadan barış içində şorbasını yeyə bilməkdəydi... Bir adam kifayət qədər yediyində digərinin sırası gəlirmiş. İlyas peyğəmbər yanındakı adama dönmüş və belə söyləmiş: “Bax, bu cənnətdir!”
P.S. Gerçəkdən də gerçək insanların sayı, yəni özü qədər də başqalarını düşünən insanların sayı çoxalsa, dünya cənnətə dönər. İndiki dünya nəyə bənzəyir?.. – əslində hamımız bilirik. Bu gün bütün dünyanın, insanlığın gözü qarşısında hər gün minlərlə insan aclıqdan ölürsə, yüzlərlə günahsız insan öldürülürsə, minlərlə ailə gözü yaşlı qalırsa, minlərlə insan adi xəstəliklərin, cəhalətin qurbanı olursa, insanlıq öz əli ilə cəhənnəmə çevirdiyi dünyanın gələcəyini düşünməlidir... Çünki onu cənnətə çevirmək və belə bir dünyada yaşamaq da bizim əlimizdədir...Övladlarımız, gələcəyimiz üçün daha yaxşı dünya qoya bilmək üçün elə bu gündən və hər kəs özündən başlamalıdır.
Unutmamalıyıq ki, bu gün dünyadakı ən böyük böhran mənəviyyat, insanlıq böhranıdır...

Qənirə Paşayeva

Millət Vəkili

Bir salama dəymədi

Bu gün mən səni gördüm,

Salam vermək istədim,

Üzünü yana tutdun.

Söylə, illərdən bəri

Qəlbimizin bir duyub

bir vurduğu illəri,

Axı, nə tez unutdun?

Beş ildə gözümüzdən axan o qanlı sellər,

Bir salama dəymədi?

Heç üzümə baxmadan yanımdan necə keçdin?

Sən eşqin salamını qorxuyamı deyişdin?

Yoxsa sən öz əhdinə, ilqarına ağ oldun?

O qədər yaxın ikən, bu qədər uzaq oldun.

Şirin gülüşlərimiz, acı fəğanlarımız

Bir salama dəymədi?

Qayğılı anlarımız, qayğısız anlarımız

Bir salama dəymədi?

Sən neylədin, bir düşün!

Yalnız indi anladım; ah, sən daha mənimçün

Əlçatmaz bir çiçəksən,

Yaşanmış günlərim tək geri dönməyəcəksən!…

Qop ey tufan, əs ey yel! Xəzəl olum, tökülüm

Düz beş il ürəyimdə

Bəslədiyim məhəbbət, bir salama dəymədi.

Bir günlük həsrətimə dözə bilməyən gülüm,

Bəs nə oldu? Bu həsrət bir salama dəymədi?

Getdin, dalınca baxdım, can ayrıldı canımdan,

Sən necə etinasız ötə bildin yanımdan?

Ah çəkdim, başım üstə yarpaqlar əsdi, gülüm,

Sənin qəlbin əsmədi.

Arxana da baxmadın!

Niyə sənin yolunu məhəbbətin kesmədi?…

Qazancımız de, bumu?

Deyilməmiş o salam əlvidamız oldumu?

Sən mənə zülm eylədin, mənə zülm yaraşır.

Bir salama dəyməyən eşqə ölüm yaraşır!

Yaman Güclüsən

Yatmaq istəyirəm…sənsizliyimi
Yuxu dənizində batıram deyə.
Yuxumsa kölgəni öz kölgəm kimi
İzləyir, qısqanıb səni hər şeyə.
Yuxum qaçaq düşüb məndən yan gəzir,
Yuxum küçələrdə sərgərdan gəzir.

Həsrətin asılıb kirpiklərimdən. 
Yuxum da gəlmir ki, heç olmasa mən
İtirim, batırım səni yuxumda.
Məndən vəfalıymış sənə yuxum da.
Yuxum qaçaq düşüb yatammıram mən,
Yuxum qorxub qaçıb fikirlərimdən…

Gəzmək istəyirəm… sənsizliyimi

Yollarda itirim, unudum tamam.

Hara gedirəmsə, xatirən kimi

Ağır bir yük ilə qarşılaşıram.

Səni itirmişəm,
neyləyim ancaq
Hər zaman, hər yerdə görünür yerin.

Yox, dözə bilmirəm,
dərd ondadır ki,
Özündən ağırdır xatirələrin.
Şirin xatirələr bir tikan kimi
Yollara səpilib dəstəbədəstə.

Xatirən tikandır, cızır qəlbimi,

Yoxluğun duz səpir yaramın üstə.
Yaddaşım elə bir günəş ki, gün ki,
Dünəni nur kimi görürəm aydın.
Deyirəm, yaddaşım elə ölsün ki,
Mənə dünənimi xatırlatmasın!
Gülmək istəyirəm… ürəyimdəki
Hönkürtü səsini batırmaq üçün.
Bilmirdim, məhəbbət bir cəllad təki
Mənim gülüşümü öldürmüş bütün.

Yandırdı könlümü bu soyuqluğun,
Var ikən, sağ ikən yox olmuşam mən.
Gör necə güclüsən, sənin yoxluğun,
Mənim varlığımı aldı əlimdən…

Başımda tufan var, könlümdə çovğun,
Arzu da, fikir də qaldı yarıda,
Gör necə güclüsən,
sənin yoxluğun
Mənə ögey etdi doğmaları da.

Fərəhim, sevincim dünəndə qaldı,
Dərdimdə, qəmimdə yaşarsan mənim.
– Yoxluğun gör necə qələbə çaldı,
Bu günüm ölüdür,
yaşar dünənim!
Çaldım öz könlümü ayrı simdə mən;
İlişib qalmışam dünənimdə mən.

Ağ saçlar, qara saçlar”

Saçlarıma dən düşür, dən düşür, yaman düşür,
Hər baxanda anamın, ürəyinə qəm düşür.
Bu ağ saçlar, ay ana, səni dərdə salmasın,
Saçımın ağlığından qanın heç qaralmasın!

Alışıram gecələr, masa arxasında mən,
Saçlarım da ağarır, qəlbiminatəşindən.
Sən demə ki balamın bəlkə gizli dərdi var,
Vaxtsız ağaran saçın özgə bir aləmi var.

Ölüm belə qəm deyil bu həyatı duyana,
Mən bu ağ saçlarımla öyünürəm, ay ana!
Qara, şəvə saçları təbiət vermiş mənə,
Mən güvənə bilmərəm onun bu töfhəsinə.
Zəhməti həyatımın ilk bəzəyi sanmışam,
Ağ saçları həyatda mən özüm qazanmışam.

 Allah ( Fəryad Pyesindən)

Baş çıxarmaq həm çətindir, həm asan 
İblisindən, mələyindən dünyanın. 
Adəm satdı bir buğdaya cənnəti, 
Tora düşdü kələyindən dünyanın.

Nə gözəldir, ürək geniş, söz açıq, 
Yaşamadım bir sevdamı yarımçıq. 
Əzab adlı dəyirmandan narın çıx, 
Keçəcəksən ələyindən dünyanın.

Arzum üçün mələyən bir cüyürdüm, 
O təpədən bu təpəyə yüyürdüm. 
Niyə qorxum kəfənindən? 
Nə gördüm 
Beşiyindən, bələyindən dünyanın?

Ey Bəxtiyar, zaman ömrü əridər, 
Ölümümüz axan vaxta borc ödər. 
Arxasınca palaz kimi sürüdər 
Bərk yapışsan ətəyindən dünyanın.

Ömür başdan-başa, beşikdən-qəbrə 
Həyat sevinci, qəmi deyilmi ? 
Ölüm bir ömürlük iztirabların- 
Ağrının, acının cəmi deyilmi ? 

Mənəvi dünyaya qalxıb ucalmaq 
Qanadlı duyğuya qismətdir ancaq. 
Beləysə, ömürdən, gündən kam almaq 
Hər kəsin arzusu, kamı deyilmi ? 

Keçir məqamlar da gündə yüz əldən 
Hansı gizli əldir pozan, düzəldən. 
Sənin güvəndiyin dənya əzəldən 
Əkilən, biçilən zəmi deyilmi ? 

Ayaqlar altında yer oldu tapdaq, 
Sirrini, məğzini bilmədik ancaq. 
Tapdıq etdiyimiz bu qara torpaq 
Əbədi mənzilin damı deyilmi ? 

Damımız üstündə gəzər, hey gəzər, 
Hərə ürəyincə bir mənzil bəzər. 
Torpağı sormaqdan etmədik həzər, 
Bu da ağlımızın kəmi deyilmi ? 

Ötəri mənzildə qədər hökm edər, 
Kimimiz bal içər, kimimiz zəhər: 
Əbədi mənzildə hamı - bir nəfər, 
Bir nəfər özü də hamı deyilmi ?

Bir-birinə bənzəsə də, 
Yel başqadır, külək başqa. 
Ətri də xoş, rəngi də xoş 
Gül başqadır, çiçək başqa. 
Hər diki yoxuş bilmə, gəl, 
Hər meyi meyxoş bilmə, gəl. 
Hər uçanı quş bilmə, gəl 
Quş başqadır, böcək başqa. 

Hər dərdinə ortaq mənəm, 
Hər ağrını tən bölənəm, 
Sən çəkənsən, mən gələnəm 
Gəmi başqa, yedək başqa. 

Haqqın yolu-öz yolumdur, 
Əyilməyən düz yolumdur, 
Xeyirlə şər sağ - solumdur 
Şeytan başqa, mələk başqa. 

Bir diləyə mən calandım, 
Gah qazandım, gah talandım, 
Ömrüm boyu haçalandım 
Ağıl başqa, ürək başqa. 

Dilək oldu mənim adım, 
Pərvazlandı qol-qanadım, 
Ҫatmadı səbrim, inadım 
Әməl başqa, dilək başqa.

Xəyal gah dağdadır gah da aranda
Gah göyə yüksəlir, gah enir insan.
Otaqda 1 saat tək oturanda,
100 ilin dərdiylə yüklənir insan.

Elə bil divarlar gəlir üstünə
Qulağın səslənir, qəlbin döyünür.
Alışıb yanırsan sən öz tüstünə,
Nidalar gözündə suala dönür.

İnsanı tez yorar düşüncələr də,
Verib nəfəsini dərd udar insan.
Özündən başqası olmayan yerdə,
İnsan olduğunu unudar insan...

Bir günəş bəs edər, pərişan olma,
Sənin yüz Kür qədər göz yaşın olsa.
Min dərd hücum etsə, könül, sıxılma,
Bir nəfər dərd bilən sirdaşın olsa.

Dünyaya gəlmədik biz əbəs yerə,
İnsanıq insan da bizə gərəkdir.
Bağatək qınına çəkilənlərə
Ürək nə gərəkdir, dil nə gərəkdir.

Çay çaya qovuşmaz sular daşmasa,
Ulduzun ulduzla ünsiyyəti var.
Göydə buludlar da qoşalaşmasa
Nə ildırım çaxar nə yağış yağar.

Yol tapa bilərmi saz ürəklərə,
Mizrab asta-asta telə dəyməsə?
Çıxarmı qönçədən tək bircə kərə,
Bülbülün nəfəsi gülə dəyməsə?

Öz el-obasını tərk etdiyindən
Tək-tənha dolanır bayquş bu gün də.
Kolların dibində tək bitdiyindən,
Boynu bükük olur bənövşənin də.

Od vurmasa qabda su daşa bilməz,
Quş da tək qanadla dağ aşa bilməz.
Kösöyün ikisi çöldə də yanar,
Biri ocaqda da alışa bilməz.

Qəlbimdə min sözüm, min söhbətim var,
Mən deyim, siz deyin, dil yorulmasın.
Yığılın, yığılın başıma dostlar,
Mənim bir günüm də sizsiz olmasın.

Dostların qəlbidir yurdum, məskənim,
Ürəkdə bir nisgil gərək olmasın.
Sağlığım bir yana, a dostlar, mənim;
Soyuq məzarım da heç tək olmasın

Yaman darıxmısam səninçün,yaman!
Mən əsir düşmüşəm öz istəyimə.
Nifrəti gizlətmək asandan asan
Sevgini gizlətmək mahalmış,demə!

Haraylar yüksəlir könüldən yenə,
Bu necə haraydı,bu necə haydı?
Öhdəmdən gələrdim...Gözüm üzünə
Qulağım səsinə darıxmasaydı...

Yaman darıxmışam...Bu nədir yenə
Ağlım sağa baxır,ürəyim sola.
Ürəyim dönübdür göy göyərçinə
Qonub sən gedəli sən gələn yola.

Yaman darıxmışam...Hər axşamçağı
Arzumu günəşin telinə sardım.
Mənimlə olsaydı,mən darıxmağı 
Zamana ən uzun ölçü sanardım...

Yuxuma gəlmişdin...Qısıldıq küncə
Danışdıq...Yel əsdi...Dağıldı dərd-qəm.
Kölgəyə dönmüşdüm,səni görüncə
Sənin işığında yox oldu kölgəm...